IFIMES-ova analiza izbora u Crnoj Gori: Izbori za i protiv članstva u NATO-a

Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES) iz Ljubljane, napravio je analizu povodom parlamentarnih izbora u Crnoj Gori, koji će biti održani 16. oktobra 2016. godine.
U nastavku teksta Patria objavlju neke od najvažnijih i najzanimljivijih dijelova te analize.

Predstojeći parlamentarni izbori, koji će se održati 16.oktobra 2016. su deseti parlamentarni izbori od uvođenje višestranačja i četvrti u nezavisnoj Crnoj Gori. Pravo glasa na izborima ima 530.840 birača upisanih u centralni birački spisak. Na izborima se bira 81 poslanik za Skupštinu Crne Gore. Izborni prag iznosi 3 posto. Istovremeno sa parlamentarnim izborima održavaju se i lokalni izbori za opštine  Kotor i Budva.

Na parlamentarnim izborima 16. oktobra 2016 crnogorski građani moći će da biraju između 17 izbornih lista:  ● „Sigurnim korakom - DPS - Milo Đukanović“ ● Velika koalicija „Ključ“ ● „Država svima - SDP - Ranko Krivokapić“ ● Srpska stranka ●„Pobjede, a ne podjele - Demokrate - mr Aleksa Bečić“ ● Stranka penzionera, invalida i socijalne pravde - dr Smajo Šabotić ● Hrvatska građanska inicijativa ● „Dosljedno - Socijaldemokrate Crne Gore - Ivan Brajović“ ● Pozitivna Crna Gora ● Bošnjačka stranka ●  Demokratski front (DF) ● Alternativa Crna Gora ● „Albanci odlučni - Forca, DUA, Albanska alternativa“ ● Demokratski savez Albanaca - grupa građana ● „Koalicija sa jednim ciljem - Gzim Hajdinaga“ ●“Crnu Goru u sigurne ruke - Stranka srpskih radikala“ ● Bošnjačka demokratska zajednica.

Političke stranke i liste, koje su namjeravale učestvovati na parlamentarnim izborima imale su obavezu da prikupe podršku 0,8 posto birača, odnosno nešto više od 4.000 potpisa, dok su stranke manjinskih etničkih zajednica morale prikupiti 1.000 potpisa.

Zanimljivi su izborni slogani političkih subjekata učesnika izbora. Tako se vladajuća Demokratska partija socijalista (DPS) obraća se biračim sloganom „Sigurnim korakom“, Demokratski front (DF) poručuje „Mi ili on“, Socijaldemokratska partija (SDP) Ranka Krivokapića obraća se sa „Država svima“, Demokrate Alekse Bečića poručuju „Pobjede a ne podjele“, Trojna koalicija „Ključ“ saopštava „Najbolje za Crnu Goru“, Socijaldemokrate (SD) Ivana Brajovića nastupaju sa sloganom „Dosljedno“, Pozitivna Crna Gora kaže „Jer volim Crnu Goru“, a manjinska Hrvatska građanska inicijativa (HGI) sa sloganom „hrvatsko srce za Crnu Goru“...

U izbornoj kampanji suočavaju se dva velika politička bloka – za i protiv članstva u EU i NATO-u. Opozicija nikada nije bila destruktivnija i heterogenija nego kao što je pred predstojeće parlamentarne izbore. Opozicioni nastup građen je na pogrešnom konceptu, koji je oko sebe okupio konglomerat šarolikih političkih subjekata, koji se suprotstavljaju prvenstveno punopravnom članstvu Crne Gore u NATO-u, a pojedine opozicione stranke i članstvu u EU, jer žele čvršće povezivanje sa Srbijom i Rusijom. Politička retorika većeg dijela opozicije usmjerena je uglavnom na borbu protiv organizovanog kriminala i korupcije, protiv vladajuće Demokratske partije socijalista (DPS) i lično protiv premijera Mila Đukanovića. Radi se o jednoj grupi čelnika opozicije, koji su u osnovi razočarani Miloševićevci ili su se do sada na neki način okoristili učešćem u vlasti ili beneficijama od vlasti. Opozicija u osnovi ne nudi konkretna rješenja osim da će se ukoliko dođe na vlast obračunati sa sadašnjom vlašću i Đukanovićem. To je vrlo opasan model, koji se želi obračunati sa organizovanim kriminalom i korupcijom pri tome ne razlikujući privatnu inicijativu (biznis) od kriminala i korupcije.

Analitičari smatraju, da je ključno u Crnoj Gori obezbjediti nova radna mjesta i stvoriti šanse za mlade te ponuditi viziju ekonomskog i sveobuhvatnog društvenog razvoja.

Strateški najvažniji izbori do sada

U Crnoj Gori je još uvijek nedovoljna zastupljenost žena u politici iako obavezne ženske kvote na izbornim listama iznose 25 posto.  Država je napravila  pomak po pitanju rješavanja položaja LGBT populacije. Većina medija u Crnoj Gori nalazi se u teškom položaju. Novinarima su često ugrožene novinarske ali i fizičke slobode. Više od 12 godina još uvijek nije razjašnjeno ubistvo osnivača i glavnog i odgovornog urednika dnevnog lista „Dan“ iz Podgorice Duška Jovanovića. Položaj manjinskih etničkih zajednica mora se sistemski urediti i osigurati mehanizmi za njihovu zaštitu kako bi se sačuvale od asimilacije. Jasan pozitivan signal od strane države manjinskim etničkim zajednicama, albanskoj i bošnjačkoj, može predstavljati osnivanje samostalnih opština. Osnovana je opština Petnjica, dok je u narednom periodu potrebno raditi na osnivanju opštine Tuzi (Malesija - Malësia) i opštine Golubovci. Primjetno je, da država ne koristi značajne potencijale brojne crnogorske dijaspore, koja se u izbornoj kampanji uglavnom ignoriše.

Analitičari smatraju, da se u Crnoj Gori od raspada nekadašnje SFRJ još uvijek nije uspjela profilisati snažna opoziciona autohtona politička partija, koje ne bi bila prosrpska ili proruska. Predstojeći parlamentarni izbori su strateški najvažniji izbori do sada, jer će se politički podijeljena Crna Gora definitivno opredijeliti za NATO i EU ili će ići u smjeru povezivanja i jačanja saradnje sa Rusijom i Srbijom.

Analitičari smatraju, da je na ovim izborima izborna kampanja kreativnija i inovativnija. Razlog je i u činjenici da izbornu kampanju za dva vodeća politička bloka DPS i Demokratski front (DF) vode dva vrhunska stručnjaka za izborne kampanje iz Izraela.

Predizbornu borbu obilježavaju tvrdi i agresivni napadi između DPS-a i Demokratskog fronta (Nova srpska demokratija, Pokret za promjene i Demokratska stranka jedinstva), koji je cjelokupnu kampanju zasnovao upravo na negativnoj kampanji i optuživanju vladajuće stranke za korupciju i nesposobnost, a pri tome je glavna meta napada upravo odluka crnogorske vlade za punopravno članstvo u NATO-u.

Crna Gora između Kozaka i NATO-a

Finansiranje opozicije, prije svega, one koja je proruski i prosrpski orijentisana vrši se dijelom i iz inostranstva. Zbog toga su već javno prisutne optužbe da Rusija sa znatnim finansijskim sredstvima finansira prvenstveno Demokratski front. Činjenica je da DF vodi veoma skupu kampanju koja temelji, prije svega, na suprotstavljanju ulasku Crne Gore u NATO.  Zbog toga pojedini stručnjaci smatraju, da kampanja DF nije uopšte usmjerena prema biračima da za njih glasaju nego da se nanese što više štete Mili Đukanoviću (DPS). Pri tome je važno, da se prouzrokovana šteta ne odnosi samo na izborni rezultat nego je prije svega namijenjena dubljoj i dugoročnoj podjeli/polarizaciji stanovnika Crne Gore i zaustavljanju evroatlantskog puta Crne Gore. Zanimljivo je, da se sjedište DF nalazi upravo u Moskovskoj ulici u Podgorici. U slučaju poraza sadašnje koalicije očekuje se potpuni zaokret u vanjskoj politici države, što bi moglo prouzrokovati nacionalističke tenzije, koje su do sada uspješno obuzdavane i savlađivane. To bi prouzrokovalo unutrašnju nestabilnost i proširenje krize na susjedne države.

U Kotoru je nedavno ispred crkve Svetog Nikole formirana i postrojena „Balkanska kozačka vojska“. Pored unformisanih Kozaka, učestvovali su bajkeri iz Rusije, proruskih dijelova Ukrajine, Srbije, Republike Srpske i Crne Gore, sveštenici Srpske pravoslavne crkve i dr. U periodu kada Crna Gora uskoro postaje punopravna članica NATO-a, na njenoj teritoriji formirana je takozvana Balkanska kozačka vojska.

Simbolika formiranja Balkanske kozačke vojske ilustrativna je u činjenici, da je Rusija moćno prisutna u Crnoj Gori i regionu Balkana. To je vidljiva ruska prisutnost. Međutim, Rusija upotrebljava prikrivene metode svog djelovanja i prisutnosti u Crnoj Gori i na Balkanu. Crna Gora nalazi se u situaciji da na predstojećim parlamentarnim izborima bira između Kozaka i punopravnog članstva u NATO-u. To znači opredjeljivanje između prošlosti i budućnosti. Odgovor na to pitanje očekujemo na parlamentarnim izborima 16.oktobra 2016.

Da li će stabilnost Crne Gore biti dovedena u pitanje?

Analize javnog mnijenja pokazuju, da će DPS ovoga puta imati težak zadatak, da osigura još jedan mandat na vlasti. Za razliku od prošlih izbora DPS sada nastupa bez važnih koalicionih partnera, koji su u prošlosti donosili toliko procenata podrške birača, koja je omogućavala stabilno vladanje Mili Đukanoviću i DPS-u. Ta stabilnost se srušila u trenutku kada je predsjednik Socijaldemokratske partije (SDP) Ranko Krivokapić, dugogodišnji predsjednik parlamenta, poslije 18 godina koaliranja započeo zaustavljati neke važne strane investicije i pokušao srušiti Vladu Mila Đukanovića, koji je ipak uspio pridobiti povjerenje u Skupštini Crne Gore. Pri tome su očito Krivokapić i njegovi politički mentori pogrešno koncipirali svoju  političku strategiju i vrlo vjerovatno je da uopšte neće preći izborni prag, što bi značilo kraj njegove političke karijere.

Zbog Krivokapićevog političkog zaokreta i njegovim aktivnostima na rušenju Vlade Crne Gore povezao se sa Demokratskim frontom i drugim prosrpskim i proruskim snagama, koje je u prošlosti nazivao neprijateljima države. Njegov SDP raspao se i izgubio većinu članstva, koje je pod vodstvom ministra za infrastrukturu Ivana Brajovića formiralo novu stranku Socijaldemokrati (SD). Lokalni izbori u opštini Tivat u aprilu 2016 bili su prvi test novih odnosa u političkom prostoru Crne Gore. DPS je osvojio apsolutnu većinu, dok je novoosnovani SD osvojio preko 10% glasova i zauzeo uvjerljivo drugo mjesto.

Na osnovu rezultata izbora u Tivtu je očito, da je za budućnost evroatlantske većine u Skupštini Crne Gore važna uloga SD Ivana Brajovića, koji drži svojevrstan ključ prema razvojnoj većini i kontinuitetu političke stabilnosti Crne Gore na putu u savez NATO i EU. Upravo od izbornog rezultata SD zavisit će, da li će Crna Gora nastaviti sa procesom pristupanja odnosno da li će očuvati političku stabilnost ili će uslijediti duboka politička kriza, koja rizikuje da čak podstakne i međuetničke konflikte u državi, koja je inače važila za najuspješniju u integraciji različitih etničkih zajednica.  Pri tome je važna činjenica, da se i brojni nezadovoljni birači DPS-a odlučuju za podršku SD, jer u njoj vide garanta za nastavak evroatlantske i razvojne politike.

Opozicija bi imala poteškoće sa formiranje nove vlade

Činjenica je, da je opozicija u Crnoj Gori razdrobljena i da bi imala velike poteškoće prilikom sastavljanja Vlade, ukoliko DPS i SD ne bi dobili većinu u Skupštini Crne Gore. Između DF-a, Demokrata i koalicije „Ključ“ (Demos – SNP – URA), koja povezuje tri opozicione stranke su velike razlike i malo je vjerovatno, da bi mogli premostiti te razlike, jer ih povezuje samo jedan cilj, a to je rušenje aktualne vlasti, dok biračima ne nude strateške i programske alternative. U slučaju pobjede opozicije za očekivati je period političke nestabilnosti, zaustavljanje procesa približavanja evroatlantskim integracijama i pad stranih investicija, koje su u proteklim godinama Crnoj Gori omogućile postizanje jednih od najboljih makroekonomskih pokazatelja u regionu.