Strani investitori koji su BiH zavili u crno

Piše: Rasim Belko

Hapšenje predsjednika Nezavisnog odbora lukavačkog GIKIL-a Pramoda Mittala ponovo je otvorilo pitanje namjera i mogućnosti stranih investitora koji dolaze u Bosnu i Hercegovinu. 

Pramod je brat Lakhsmija Mittala, jednog od pet najbogatijih ljudi na svijetu. U BiH je uhapšen zbog privrednog kriminala.

Pramod Mittal je, prema prvim rezultatima istrage, godinama izvlačio novac iz GIKIL-a na račun svoje firme GSHL. Istraga je počela kada su radnici sve češće počeli prijavljivati nezakonitosti. 

Indikativno je da je Tužilaštvo BiH, na dva zahtjeva Tužilaštva Tuzlanskog kantona odbilo da se proglasi nadležnim u ovom slučaju. 

Slučaj GIKIL nije jedina prevara u posljeratnim privatizacijama i pompezno najvljivanim stranim investitorima u BiH. 

Političke stranke su zbog dnevnopolitičkih poena, posebno u izbornim kampanjama, najavljivali strane investitore kao spasioce bh. privrede. Neki od njih pokazali su se kao rak privrede u BiH.

Nikada izgrađena Hidroelektrana Vranduk jedan je od takvih primjera. Konzorcij koji Strabag/Končar raspao nakon povlačenja Strabaga. Posljednji kamen temeljac na lokaciji gdje je trebala biti izgrađena HE Vranduk položili su u septembru 2016. Bakir Izetbegović, Denis Zvizdić, Fadil Novalić, Nermin Džindić i Fahrudin Radončić. Međunarodnom arbitražom Strabag je morao vratiti novac Elektroprivredi BiH, dok šteta bh. firmama neće biti nadoknađena. 

Ulaganje Češke energetske grupe u Rudnik i termoelektranu Gacko (RiTE Gacko) najvaljivano je kao najveće strano ulaganje u bh. entitet Republiku Srpsku. Cjelokupna priča završila je na način da se RiTE Gacko našla kao tužena strana pred sudovima. Tužili su je i ČEZ i mali akcionari. 

Ruska investicija u Rafineriju nafte Brod također je jedan u nizu promašenih projekata.  Ruski vlasnici rafinerije nikada u budžet RS nisu uplatili više od 130 miliona KM koje je Rafinerija dugovala Budžetu po osnovu neplaćenih obaveza na dan potpisivanja kupoprodajnog ugovora. I zvanične institucije i revizori upozoravali su više puta da Rafinerija gomila dug prema RS zbog neplaćanja doprinosa radnicima. Gubici se iz mjeseca u mjesec množe, a ruski vlasnici su vrijeme pokušali kupiti s nekoliko najava o povlačenju. 

Dvije slovenačke kompanije također su na spisku “velikih” investicija, koje su završile krahom i sudskim sporovima. 

Trgovački lanac “Tuš” povukao se iz Bosne i Hercegovine i za sobom ostavio milionske dugove prema dobavljačima i oko 600 radnika bez posla. Dugovali su prema dobavljačima, Upravi za indirektno poslovanje, državi, a otkrivena je njihova prevara osnivanja dvije firme.

Još jedna kompanija iz Slovenije napravila je finansijski nered i nestala iz Bosne i Hercegovine. Kompanija SCT krenula je u projekat izgradnje  Sarajevske obilaznica LOT 1, ali je ubrzo sve propalo. Za podizvođače SCT je angažovala bh. kompanije, kojima je novac kasnije vraćen arbitražom. 

Predsjednik SNSD-a i član Predsjedništva BiH Milorad Dodik nedavno je Vjetnamca Mai Vu Minha predstavio kao bogatog investitora koji želi ulagati u privredu Republike Srpske, nakon čega su mediji otkrili da je Mai Vu Minha prevarant koji nema kapital o kojem govori, dok su njegove fotografije sa svjetskim liderima bile lažne.