Entitetski politički pluralizam kao ultraunitarizam

Piše: Sifet Kukuruz, pravni ekspert

Koliko dubok trag u političkom životu ostavljaju zaključci koje vrlo često u dramatičnoj atmosferi usvaja Narodna skupština manjeg bosanskohercegovačkog entiteta, najbolje potvrđuje činjenica da noćas usvojeni zaključci predstavljaju, više ili manje, ponavljanje već ranije usvojenih.

Jasno je da usvojeni zaključci predstavljaju samo novu "kozmetičku liniju u ponudi" politike koja je unaprijed osuđena na neuspjeh. Gledajući sjednicu i slušajući frankeštajnske konstrukcije glavnih naratora ove neuspješne političke priče, nameće se potreba, ipak, skrenuti pažnju na sljedeće:

- država Bosna i Hercegovina nije tvorevina entiteta. Entiteti su rezultat modifikacije unutrašnje strukture države BiH koja im egzistencijalno prethodi. Modificirati je moguće samo sadržaj koji egzistencijalno, esencijalno i temporalno prethodi modifikaciji. Modifikacija unutrašnje strukture ne predstavlja creatio ex nihilo, već se radi o transformaciji već postojećeg državnog subjektiviteta. Entiteti svoje postojanje izvode iz postojanja države BiH, oni su realiteti čije postojanje je derivirano i ovisno od subjektiviteta i egzistencije države BiH;

- u suverenoj državi BiH ne postoji niti može postojati suverena vlast entiteta. U svakoj državi može postojati samo jedna i jedinstvena suverena vlast. Vlast koja se vrši na nivou entiteta, također predstavlja državnu vlast. Niti u jednoj suverenoj državi ne može postojati vlast koja bi, od državne vlasti, bila nezavisna vlast. Sva vlast u državi pripada državi, samo se vršenje te vlasti u određenim oblastima povjerava i stavlja u zadatak državnim organima, a u nekim oblastima institucijama entiteta, dok se neki poslovi mogu povjeriti na zajedničko izvršavanje državnim organima i institucijama entiteta;

- u suverenoj državi ne može biti podjele suverene vlasti, moguće je samo vršiti raspodjelu ovlaštenja za vršenje vlasti u određenim oblastima ili pitanjima. Suverena vlast je nedjeljiva, dok su ovlaštenja za vršenje te vlasti podložna raspodjeli. Država BiH kroz raspodjelu ovlaštenja entitetima "izdaje punomoć" da, samo u cilju efikasnijeg ostvarivanja Ustavom proklamovanih vrijednosti i ciljeva, izvršavaju određene poslove;

- ne postoji srpski član Predsjedništva BiH, nego član Predsjedništva BiH iz reda srpskog naroda;

- na jedinstvenoj državnoj teritoriji ne mogu istovremeno postojati dvije suverene vlasti. Entiteti su kroz Ustav BiH iskazali opredjeljenje za suverenitet države BiH. Takvo opredjeljenje obavezuje sve političke aktere u BiH u njihovom političkom djelovanju. Prema Ustavu BiH, entiteti su obavezni u potpunosti pridržavati se državnog Ustava i odluka institucija BiH, s obzirom na to da je Ustav BiH nadređen svim nekonzistentnim odredbama zakona BiH, ustavima i zakonima entiteta;

- suverena vlast nije podređena drugoj vlasti. Vlast koja se vrši na nivou entiteta je podređena državnoj vlasti i zato entiteti nisu suvereni i ne mogu imati vlastiti suverenitet. Povjeravanje vršenja tzv. isključivih nadležnosti institucijama entiteta ne znači da se država BiH odrekla vlastitog suvereniteta u korist entiteta, jer bi to značilo da jedna vlast koja je suverena na cijelom državnom teritoriju kreira novu suverenu vlast, što bi predstavljalo contradictio in adjecto;

- ne može se govoriti o priznavanju, prihvatanju i poštivanju suvereniteta države Bosne i Hercegovine, a istovremeno tvrditi da je entitet Republika srpska država i da posjeduje vlastiti suverenitet;

- državne institucije nisu zajedničke institucije koje su rezultat odluka entitetskih institucija, nego se radi o državnim institucijama koje imaju vlastiti subjektivitet, koje se konstituišu izbornom voljom, a u čiji sastav ulaze predstavnici konstitutivnih naroda u BiH;

- entiteti nisu subjekti zakonodavnog procesa na državnom nivou. Državne zakone autonomno usvaja Parlamentarna skupština BiH kao državni organ. Entiteti ne odlučuju o usvajanju državnih zakona, niti je saglasnost entiteta za stupanje na snagu, važenje i primjenu državnih zakona, uopšte potrebna. Zauzimanje stava u zakonodavnom organu bilo kojeg od entiteta o nacrtima ili prijedlozima zakona koje usvaja zakonodavni organ države BiH, je isključivo u funkciji dnevne politike;

- ne može se biti protiv primjene međunarodnih konvencija o ljudskim pravima i slobodama i protiv izvršenja presuda Evropskog suda za ljudska prava, a istovremeno tražiti da se prava predsjednika entiteta Republika srpska štite pozivanjem na međunarodne konvencije o ljudskim pravima i slobodama i pozivanjem na presude Evropskog suda za ljudska prava;

- ne može se osuđivati i kritikovati rad, niti se može negirati ustavnost Ustavnog suda BiH, Suda i Tužilaštva BiH, a istovremeno tvrditi da se poštuje Dejtonski mirovni sporazum. Dejtonski mirovni sporazum eksplicitno predviđa osnivanje novih ustavnih institucija kako bi država BiH mogla očuvati svoj unutrašnji i međunarodni subjektivitet, osigurati suverenitet, teritorijalni integritet i svoju političku nezavisnost;

- ne može se optuživati za unitarizam jedan ili dva konstitutivna naroda u BiH, a istovremeno, kroz odluke Narodne skupštine Republike srpske, nametati volju institucija jednog entiteta ili volju jednog naroda, konkretno srpskog, drugim narodima. Skupština entiteta Republika srpska usvojenim zaključcima želi vlastitu volju nametnuti kao državnu volju, ona zagovara i provodi politiku koja ima za cilj da volja Parlamentarne skupštine BiH bude autentični izraz volje institucija jednog entiteta i jednog konstitutivnog naroda. Takvo djelovanje predstavlja ultraunitarizam za koji se istovremeno optužuju drugi narodi;

- nije moguće blokirati rad ili negirati postojanje institucija države BiH, a istovremeno tražiti ostvarivanje prava pred tim institucijama;

- nije moguće negirati legitimitet visokog predstavnika, zbog nepostojanja formalne odluke Vijeća sigurnosti UN-a, kada takva odluka nesporno proizilazi iz postupanja i radnji organa za koji se tvrdi da je jedini nadležan za imenovanje visokog predstavnika. Odluku o legalitetu i legitimitetu visokog predstavnika može donijeti isključivo Vijeće sigurnosti UN-a, a nikako Narodna skupština Republike srpske. Činjenica da visoki predstavnik prisustvuje sjednicama Vijeća sigurnosti UN-a, da tom organu podnosi izvještaj o svom radu i da taj organ dopušta njegovo prisustvo na svojim sjednicama, i to u svojstvu visokog predstavnika za BiH, potvrđuje da status Christiana Schmidta nije pravno sporan Vijeću sigurnosti UN-a, za koje se tvrdi da predstavlja jedino nadležan organ za donošenje formalnog akta o njegovom imenovanju.

I mnogo toga drugog nije sporno, a što konstantno osporavaju neke, ali ne i sve, politike u Narodnoj skupštini Republike srpske. Međutim, nije sporno da usvojene zaključke treba posmatrati kao pokušaj političke ucjene i pritiska, ili preciznije kazano, kao izraz političke trgovine u poslu koji će nužno završiti političkim bankrotom i stečajem.