Zašto je priča o ‘Dejtonu 2’ podvala kojom se pokušava spriječiti donošenje građanskog, demokratskog Ustava BiH?

Piše: Rasim Belko

Sve učestalije pozivanje određenih političkih krugova na tzv. “Dejton 2” nije rezultat iskrene namjere da se Bosna i Hercegovina modernizira i prilagodi savremenim demokratskim standardima. Naprotiv, riječ je o političkoj podvali i svjesnoj manipulaciji čiji je cilj da se blokira donošenje potpuno novog, evropskog i građanskog ustava Bosne i Hercegovine. Umjesto stvarnih reformi, nudi se ideja “popravki” dokumenta koji je nastao kao mirovni sporazum nakon agresije i rata, a ne kao dugoročni ustavni temelj jedne savremene države.

Dejtonski ustav nije nastao kao rezultat demokratskog procesa, već kao nužna formula za zaustavljanje rata 1995. godine. On je sadržavao mehanizme koji su u tom trenutku bili potrebni, vojni balans, etničke garancije i politički mehanizmi protiv dominacije jednog naroda. Međutim, to je ustav rađen za stabilizaciju ratnog stanja, a ne za razvoj efikasne i moderne države.

Američki i evropski zvaničnici više puta su jasno poručili da Bosna i Hercegovina s postojećim ustavom ne može ući u Evropsku uniju, jer je on nespojiv s evropskom pravnom stečevinom, demokratskim standardima i funkcionalnošću kakvu EU zahtijeva. Ako Evropa kaže da Dejton nije evropski ustav, onda je jasno da poboljšanje tog ustava neće dovesti do evropske BiH.

Ključna namjera onih koji zagovaraju “Dejton 2” jeste da se postojeći etnički i podijeljeni karakter ustavnog sistema ne samo sačuva, nego i dodatno formalizira. Takvim pristupom zadržala bi se blokada prelaska na građanski princip, institucije bi ostale talac etničkog veta, nastavila bi se politika teritorijalne i nacionalne isključivosti.

Drugim riječima, “Dejton 2” bi bio produžetak logike “tri konstitutivna naroda”, a ne logike građana, jednakih prava i moderne države. To nije evropski model, to je postratna nužda koju se pokušava pretvoriti u trajno stanje.

Priča o “Dejtonu kao početku BiH” ima i drugi politički cilj, relativizaciju i negiranje same činjenice da je Bosna i Hercegovina postojala kao međunarodno priznata država i prije potpisivanja Dejtonskog sporazuma. Time se želi stvoriti narativ da je BiH stvorena tek u novembru 1995. godine i da joj je sama egzistencija uslovljena sporazumom velikih sila i voljom entiteta.

To je klasična politička manipulacija.

Cilj narativa “Dejton 2” jeste pokušaj da se BiH učini zavisnom od stalnih pregovora i ustupaka etničkim centrima moći, čime se blokira njen politički razvoj i evropska perspektiva.

Zašto bi modernizacija trebala krenuti od novog ustava. Ako je cilj ulazak u Evropsku uniju onda nije logično popravljati ustav koji EU smatra neprihvatljivim. Pravo pitanje glasi zašto bismo popravljali ustav kao dio mirovnog sporazuma umjesto da donesemo moderni ustav jedne demokratske države?

Novi ustav omogućio bi efikasne institucije koje ne mogu biti blokirane voljom pojedinaca ili stranaka, evropske mehanizme zaštite manjina bez etničkog prebrojavanja, jasnu podjelu nadležnosti i odgovornosti, funkcionalnost potrebnu za EU integracije.

Drugim riječima, moderni ustav znači prelazak od logike primirja ka logici napretka.

Zagovaranje “Dejtona 2” nije reforma to je politička strategija očuvanja postojećeg stanja i sprečavanja istinske demokratizacije Bosne i Hercegovine. Priča o novom Dejtonu služi kao dimna zavjesa za nastavak etničkih podjela, osporavanje historijskog identiteta BiH i odgađanje evropskog puta.

Ako je cilj savremena, funkcionalna i evropska država onda rješenje nije kozmetička dorada mirovnog sporazuma, nego donošenje potpuno novog, građanskog ustava, kakav imaju sve moderne države Evrope.