Svi apsurdi mita o Draži

Višegrad i obližnje mjesto Undrulje, koje se od polovine devedesetih godina prošlog vijela naziva Draževinom, ponovo su bili mjesto okupljanja pripadnika raznih ogranaka ravnogorskog pokreta. Bradati i u crno obučeni ljudi obilježili su datum hapšenja Draže Mihailovića, četničkog vođe iz Drugog svjetskog rata, kojeg su briljantnom akcijom marta 1946. godine u šumama i jarugama oko Višegrada stigli i uhapsili pripadnici OZNE. Ikonografija je već poznata – crne zastave s mrtvačkim glavama, kamama i noževima, veličanje zločina i drugi uobičajeni elementi ravnogorskog folklora vidjeli su se i čuli na mjestima obilježavanja datuma kad je četnički vođa u potoku  pored Undrulja s lisicama na rukama završio svoj vojnički put. 

Zločini pripadnika njegovog pokreta i njegov kvislinški karakter odavno su poznati i dokumentovani, ali to Srbiji nije smetalo da ga institucionalno rehabilituju i da ravnogorski pokret, bez obzira na doslovno hiljade dokaza o direktnoj saradnji sa okupatorskim jedinicama, proglasi antifašističkim. Međutim, osnove na kojima je to izvršeno ne mogu izdržati ni elementarni ispit istorijskih činjenica i to je ono što bi ovakve skupove, da nema ovih prijetećih obilježja, činilo besmislenim. Ovi ljudi se okupljaju da bi veličali nešto čega nikad nije ni bilo – veličaju besmisleni i neodrživi mit o Draži kao nekakvom „prvom gerilcu porobljene Evrope“.

Cijeli proces rehabilitacije utemeljen je na drastičnom falsifikovanju istorijskih činjenica, uz tvrdnje da je komunistički režim poslije Drugog svjetskog rata falsifikovanjem arhiva proglasio četnike kolaboracionističkim, fašističkim pokretom. Problem za zagovornike rehabilitacije, međutim, nisu komunističke, nego njemačke, italijanske, britanske i druge arhive u kojima su brojni dokazi i dokumenti o direktnoj četničkoj saradnji s okupatorom, čak i reversi kojima četnički komandanti od Talijana i Nijemaca preuzimaju oružje, municiju, pa čak i vreće s makaronima i konzervama.  O velikim bitkama, koje su navodno četnici vodili protiv okupatorskih jedinica, u tim arhivama nema ni riječi. 

Rehabilitacija Mihailovićevog pokreta utemeljena je gotovo isključivo na svjedočenjima njegovih nekadašnjih potčinjenih oficira, koji su poslije rata pisali svoje memoare u inostranstvu i čiji počeci sežu do aprilskog rata 1941. godine i navodne Mihailovićeve uloge u njemu.  Mitovi o nekakvim velikim  borbama pod komandom Mihailovića na samom početku rata protiv Nijemaca kod Doboja i na Han Pijesku, na kojima se temeljila propaganda o prvom gerilcu Evrope, su ne samo faktički, nego i logički neobjašnjivi. Prije svega, on kod Doboja nije imao jedinice kojima bi vodio takve borbe nakon potpunog kraha i rasula jugoslavenske kraljevske vojske u aprilskom ratu, a pored toga dokazi o nekakvim borbama ne postoje ni u jednoj njemačkoj arhivi.  Posebno apsurdna je navodna žestoka borba oko željezničke pruge kod Han Pijeska prilikom njegovog povlačenja u Srbiju s nekolicinom oficira i vojnika poslije kapitulacije. Riječ je praktično o slijepom kolosijeku šumske željeznice, koja je prvenstveno bila namijenjena za eksploataciju šume, bez ikakvog strateškog značaja. Zašto bi Mihailović, kao jedan školovan generalštabni oficir, koji je nastojao da se što prije dočepa Srbije, gubio dva dana u apsurdnoj borbi za tu potpuno nevažnu planinsku željezničku komunikaciju? 

Uvjerivši se u potpunu propast i strahovit poraz jugoslavenske kraljevske vojske u tim aprilskim danima, nije mogao ni znati kakva je situacija u Srbiji, pa prema tome nije mogao imati nikakve jasne planove o nekom djelovanju ili ustanku protiv Nijemaca. Maglovita formulacija o tome da se ne želi predati njemačkim jedinicama i da namjerava okupljati oficire i vojnike za dizanje ustanka mogla je poprimiti jasnije obrise tek kasnije, nakon prelaska u Srbiju, kad su partizani već imali jasnu viziju ustanka. Ključna strategija Mihailovićevog djelovanja bila je „čekanje da kucne pogodan čas“, a  najvažnija optužba protiv partizanskog vođstva je da su „komunisti i razni probisvijeti prerano i nepotrebno gurnuli srpski narod u ustanak, što je dovelo do njemačke odmazde“. KAKO ĆE MIHAILOVIĆ, KAO NAVODNI PRVI GERILAC POROBLJENE EVROPE, NEKOGA DRUGOG OPTUŽIVATI ZA PREURANJENI USTANAK I AVANTURISTIČKU AKCIJU KOMUNISTA, KOJA JE GURNULA SRPSKI NAROD U NEVOLJE I PROLIJEVANJE KRVI!!!

Tvrdnje da su sposobni srpski oficiti i patrioti bili na četničkoj strani, a da je partizansko vođstvo bilo sastavljeno od avanturista i nesposobnih agenata Kominterne, takođe su besmislene. Ako je već tako, kako su četničke jedinice sa tako sposobnim oficirima izgubile rat protiv partizana, vođenih „nesposobim komunističkim probisvijetima“?

Mit o Draži Mihailoviću kao velikom vojskovođi takođe ne može izdržati bilo kakvu podrobniju analizu. Mihailović je, tako jasno stoji u četničkim dokumentima, neposredno komandovao svojim jedinicama samo dva puta u cijelom ratu. Prvi put je to bilo tokom bitke na Neretvi kad su četničke jedinice doživjele veliki poraz nakon kojeg do kraja rata više nisu predstavljale značajniju vojnu snagu. Drugi put je imao neposrednu komandu u svojim rukama u proljeće 1945. godine u velikoj borbi u gornjem toku Neretve i Jezerice i na Zelengori, kad su njegove jedinice praktično zbrisane i kad je samo s nekolicinom pratilaca uspio da se izvuče s tog područja. Dva puta je komandovao i oba puta doživio strahovite poraze – gdje je tu neizmjerna vojnička mudrost i vještina o kojima pričaju oni koji ga danas nastoje predstaviti velikim vojskovođom? 

Tvrdnje o antifašističkom karakteru četničkog pokreta logički su paradoksalne. To se najbolje može vidjeti ako se pažljivije pogleda formulacija, koja se često mogla čuti u vremenu kad su pojedine političke snage, prije svega u Srbiji, sistematski nastojale rehabilitovati njega i njegov pokret – da je Draža Mihailović uživao veliki ugled među svojim komandantima. Ako je uživao tako veliki ugled, kako je moguće da je čitav niz njegovih potčinjenih visokopozicioniranih komandanata, svojevoljno i bez njegovog znanja, kao je tvrdio na suđenju, sarađivao s okupatorom – Italijanima, a kasnije i Nijemcima, o čemu, usput, postoji mnoštvo dokumenata u arhivama talijanskih i njemačkih jedinica? Ili su to radili s njegovim znajem, što potvrđuje izrazito kolaboracionistički, kvislinški karakter njegovog pokreta, ili ga njegovi komandanti nisu ni smatrali vojnim i političkim autoritetom, pa su radili šta im je volja. O kakvom se tu ugledu vojskovođe uopšte može govoriti?

Poslijeratna tumačenja ravnogorskih krugova kako je Mihailovića zbog krupnih svjetskih političkih računa mučki izdao britanski premijer Vinston Čerčil, priklanjajući se partizanima, posebno su nelogična. Tri godine Britanci su, putem svojih izaslanika u Mihailovićevom štabu, nastojali da pokrenu njega i njegove jedinice u bilo kakvu akciju protiv Nijemaca i za to vrijeme nije izveden nijedan napad, čak ni diverzija na njemačke jedinice i komunikacije koje su te jedinice održavale i osiguravale. Zašto bi Čerčil, jedan od najokorjelijih antikomunista u istoriji, tek tako iz čista mira počeo favorizovati pokret otpora koji predvode komunisti i zašto bi rođenog sina poslao u Vrhovni štab Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije u vremenu kad se na Jalti i u Teheranu pravila nova politička karta svijeta? Zbog divljenja ili ljubavi prema komunistima? Zbog ustupaka Staljinu? Nikako!  Morao je postojati samo jedan, mnogo snažniji razlog – više niko ni u Londonu ni u svijetu nije mogao skrivati brojne dokaze o direktnoj četničkoj saradnji sa okupatorom i činjenicu da se četnički pokret nikad nije borio protiv Nijemaca i Talijana.

Mit o Draži, na osnovu kojeg je njegov pokret u Srbiji rehabilitovan, čime je Srbija i institucionalno pogazila i obesmislila svoju antifašističku prošlost, jedan je od najpraznijih i najbesmislenijih istorijskih falsifikata iz vremena Drugog svjetskog rata.