PRAVNA SECESIJA Ne postoji koincidencija - Sve se odvija po istoj političkoj matrici

Piše: dr.sci. Nermin Tursić

Dok se traži rješenje za političku krizu u Bosni i Hercegovini od raznih domaćih i međunarodnih aktera, i dok razni politički analitičari pokušavaju objasniti aktuelno stanje definišući ga secesijom, secesijom bez secesije, borbom za „izvornu dejtonsku Bosnu i Hercegovinu“, skrivanje kriminala i korupcije, i kako sve još, zanemaruje se jedna činjenica: cjelokupna kriza se odvija po ranije utvrđenoj matrici.

Naime, početkom devedesetih godina XX stoljeća, u ime očuvanja SFRJ, SR Srbija je na čelu sa Slobodanom Miloševićem pokrenula ustavne promjene kojima je ukinut raniji status autonomnih pokrajina Kosova i Vojvodine. 

Na taj način je zamijenila princip podijeljene suverenosti sa etničkim (hegemonijskim), te je izvršila redistribuciju političke moći i ojačala republički u odnosu na savezni nivo vlasti. 

Proglasila je suverenost i nezavisnost (Član 72 ustava Republike Srbije iz 1990. godine), dok je članom 135 proklamovana supremacija republičkih zakona u odnosu na savezne. Nedugo nakon toga, Skupština Republike Srbije je usvojio set zakona koji su se odnosili na monetarnu i fiskalnu politiku, međunarodne odnose, kao i zakone koji su se odnosili na vlastitu kreditnu i monetarnu politiku, politiku kontrole cijena, carina i drugih dadžbina na uvezenu robu, te je prihode uplaćivala na vlastite umjesto na savezne račune (pravne oblasti koje su u isto vrijeme bile u isključivoj nadležnosti saveznih vlasti).

Iako se “de facto” izuzela iz jurisdikcije SFRJ, takvom političkom strategijom postala je najmoćnija republika unutar jugoslovenske federacije. Stvorila je nove političke realitete koji su podrazumijevali zamjenu ustavno-pravnih odredbi sa principom političkog dogovaranja o daljnjoj budućnosti savezne države. 

Na taj način su otpočeli pregovori o statusu Republike Slovenije, iako je teritorijalni integritet SFRJ bio zagarantiran skupštinskom nadležnošću (član 238. Ustava SFRJ). Istim principom je započelo formiranje srpskih teritorija u Republici Hrvatskoj i Republici Bosni i Hercegovini sa namjerom ostanka u sastavu krnje Jugoslavije. Također, protivustavno je srušena višenacionalna i multietnička struktura JNA i pretvorena u jednonarodnu srpsku vojsku, čime je nestala zajednička oružana sila koja je bila garant teritorijalnog integriteta savezne države. 

Bez obzira što su te aktivnosti ujedno označile i kraj za jugoslovensku federaciju, Republika Srbija, na čelu sa Slobodanom Miloševićem, proglasila se za najvećeg zagovaratelja opstojnosti jugoslovenske federacije. Konkretnije, važila je za čuvara “teritorijalnog integriteta SFRJ” i borca  protiv “secesionističkih politika” koje su vodile druge jugoslovenske republike. Obrnutim premisama je stvoren model koji podrazumijeva “u ime države srušiti državu”. Ostatak političke priče o bivšoj Jugoslaviji je manje-više svima poznat.

Sada se postavlja pitanje kakve se aktivnosti odvijaju u političkim procesima koje vodi bosanskohercegovački entitet “RS” na čelu sa Miloradom Dodikom? Prije svega, primjetan je koncept stvaranja novih političkih odnosa i novih „realiteta“ u državi Bosni i Hercegovini baš kao što je bio i na samom početku devedesetih godina u SFRJ. Entitet “RS” kao etnički homogen entitet u svakom pogledu se pokušava proglasiti superiornijim, samodovoljnim i samoodrživim u odnosu na entitet “Federacija Bosne i Hercegovine”, ali i državu Bosnu i Hercegovinu.

To otkriva namjeru da se izađe iz polja prava i uđe u polje političkog dogovaranja. Odnosno, pokušava se postojeći ustavno-pravni okvir zamijeniti sa političkim oblikom dogovaranja kada je u pitanju budućnost Bosne i Hercegovine i daljnjeg statusa entiteta “RS”. Taj isti dogovor treba da se zasniva na volji dva entiteta i tri konstitutivna naroda, naravno, uz protivustavnu kvalifikaciju entiteta “RS” kao ekskluziviteta srpskog naroda i srpskih interesa u Bosni i Hercegovini.

Paralelno sa ovim aktivnostima i Skupština “RS” je usvojila zaključke koji definišu obavezu da se u narednih šest mjeseci usvoje entitetski zakoni nakon kojih se više neće moći primjenjivati zakoni države Bosne i Hercegovine na “njenoj teritoriji”, i to iz oblasti: VTSV-a, odbrane, obavještajne službe, SIPA-e, indirektnog oporezivanja, uplata na jedinstveni račun i raspodjeli prihoda, UIO, postupku oporezivanja, postupku prinudne naplate indirektnih poreza, PDV-a i akciza. Pored usvajanja skupa entitetskih zakona vlasti “RS” planiraju i formiranje paralelnih entitetskih institucija, kao što su: VTSV RS-a, (monoetnička) Vojska RS, Obavještajna služaba RS-a, Uprava za indirektno oprezivanje RS-a, Agencija za promet i kontrolu kvaliteta lijekova i medicinske opreme RS, kao i druge institucija za naplatu prihoda. Svi prikupljeni prihodi će se umjesto dosadašnje uplate na državne početi uplaćivati na entitetske račune.

Može se zaključiti da se radi o skoro pa identičnom setu zakona koje je usvajala Skupština Republike Srbija u sklopu SFRJ, kao što se može zaključiti da je tačno nakon trideset godina na identičan način bosanskohercegovački entitet “RS” proglašava supremaciju vlastitih zakona u odnosu na one državne. Na taj način se “de facto” izuzima iz jurisdikcije države Bosne i Hercegovine.

To je ujedno i ekvivalent za pojam “pravna secesija” od države Bosne i Hercegovine i predstavlja jedan od najbitnijih preduslova za ostvarenje potpunih secesionističkih namjera. Sve navedene aktivnosti se provode pod izgovorom očuvanja “izvornog ustava Bosne i Hercegovine” (mada politički establišment “RS”-a tvrdi da ukoliko ne bude “izvornog Dejtona” neće biti niti države Bosne i Hercegovine).

Na kraju treba podcrtati da se glavni državni rušilac, Milorad Dodik, sa svojim političkim i koalicionim saradnicima proklamira u zaštitnika “Aneksa IV Dejtonskog mirovnog sporazuma”, a time i zaštitnika teritorijalnog integriteta i državnog suvereniteta Bosne i Hercegovine. Poznata matrica. U ime očuvanja države srušiti državu! Krilatica koja se može vezati za političko djelovanje Slobodana Miloševića, reinkarnirana je u djelu Milorada Dodika. Naravno i bez imalo naivnosti, to čini uz pomoć raznih domaćih, ali i susjednih akademskih, političkih i vjerskih centara moći. Nema koincidencije, samo dobro isprobani modaliteti i usklađeni politički procesi.