Članak

Apel civilnog društva upućen EU, SAD i NATO: Pridruživanje Zapadnog Balkana je neminovnost

Ruska agresija na Ukrajinu temeljno je promijenila evropski bezbjednosni kontekst i pokrenula niz pitanja o budućnosti evroatlantskih integracija Zapadnog Balkana.

Autor članka 21.06.2022 - 09:29

SARAJEVO, (Patria) - Predstavnici civilnog društva zemalja regiona uputiće danas apel zvaničnom Briselu, SAD i NATO u kome ističu da je pridruživanje Zapadnog Balkana Evropskoj uniji geopolitička i geostrateška neminovnost, “s obzirom na stalne pretenzije Rusije da ga destabilizuje”.

Apel prenosimo u cjelini:

Ruska agresija na Ukrajinu temeljno je promijenila evropski bezbjednosni kontekst i pokrenula niz pitanja o budućnosti evroatlantskih integracija Zapadnog Balkana.

Iako je okružen državama članicama EU i NATO, Zapadni Balkan je samo delimično integrisan u evroatlantske političke i bezbjednosne strukture. Nedefinisana politika EU tokom posljednje decenije doprinijela je regresiji regiona i njegovom okretanju ka drugim partnerima. Infiltracija Rusije u procese i dešavanja u regionu i njen uticaj na Srbiju i (dio) BiH otvorila je pitanje gdje Zapadni Balkan zapravo pripada.

Nove okolnosti su vratile Zapadni Balkan na evropsku agendu.

U toku je prilagođavanje EU politike proširenja novom geopolitičkom okruženju i razvija se novi proces pristupanja.

Uprkos brojnim izjavama i inicijativama koje se odnose na Zapadni Balkan, do sada Zapad, prije svega EU, nije ponudio stvarnu podršku, zaštitu i konkretnu perspektivu regionu za budućnost.

Pridruživanje EU je geopolitička neminovnost cijelog Zapadnog Balkana – s obzirom na stalne pretenzije Rusije da ga destabilizuje.

Efikasnija politika EU nije moguća sve dok zemlje EU balansiraju između principa vrijednosti na kojima EU počiva i jedinstva, odnosno konsenzualnog principa prilikom donošenja odluka. Taj odnos ima pogubne posljedice na Zapadni Balkan.

Imajući u vidu veoma fluidnu situaciju na Zapadnom Balkanu, kao i brojne spekulacije o mogućnosti Putinovog otvaranja “drugog fronta” na Balkanu, opravdane su bojazni i strah građana svih naših zemalja da može doći do dramatičnog pogoršanja situacije u našem regionu. Ne treba gubiti iz vida činjenicu da je Balkan u cjelini, a posebno njegov neintegrisani dio, kad je riječ o evropskom kontinentu, najpodložniji ruskom uticaju i njegova eskalacije je na dijelu. Da bi se spriječio takav razarajuci uticaj, svojevremeni vizionarski prijem “nespremne” Bugarske i Rumunije u EU odigrao je odlućujuću ulogu.

Zbog svega pomenutog, mi, doljepotpisani, očekujemo od EU, kao i od SAD:

1. Da se dosljedno vodi politika nepromjenjivosti granica na Balkanu i da se otkloni svaka mogućnost njihovih mijenjanja;

2. Da budućnost i funkcionalnost Bosne i Hercegovine ne zavisi od politike Beograda koja neometano dvije decenije integriše/pripaja bh. entitet Republiku Srpsku (RS) na svim nivoima (ekonomskom, kulturnom, obrazovnom i informativnom). EU i SAD, osim suzbijanja korupcije i radikalne nacionalne politike, trebalo bi da ohrabre objedinjavanje obrazovnog i kulturnog prostora, kako bi se uz partikularne posebnosti gradio i bosansko-hercegovački identitet. Samo kulturna osvešćenost i obrazovanje kao temeljne okosnice društva, garantuju integraciju i solidarnost unutar Bosne i Hercegovine;

3. Zagovaranje novog izbornog zakona koji bi samo doprinio daljnjoj etničkoj dezintegraciji Bosne i Hercegovine je neprihvatljivo i krajnje je vrijeme da EU i SAD jasno osude i spriječe takvu politiku. Dodjeljivanje kandidatskog statusa Bosni i Hercegovini bila bi jasna poruka i Beogradu i Zagrebu i Moskvi da EU i SAD stoje iza suvereniteta i teritorijalnog integriteta Bosne i Hercegovine;

4. Da Srbija zbog oslanjanja na Rusiju održava Kosovo u stanju zamrznuitog konflikta. Bez međusobnog priznanja Srbije i Kosova region nema evropske perspektivu. Kao prvi korak Kosovo treba dobiti viznu liberalizaciju za koju su davno stvoreni uslovi;

5. Da se, kada je u pitanju Crna Gora, snažno i djelotvorno podrži proces evropskih integracija, što je i osnovni proklamovani cilj nove manjinske Vlade Crne Gore. Trebalo bi, takođe, spriječiti miješanje u unutrašnje stvari Crne Gore, koje potiču prvenstveno od vladajućih struktura u Srbiji, uz veliku pomoć Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori, medija i bezbjednosnih službi Srbije, ali i posredno i neposredno Rusije;

6. Da se deblokira situacija u vezi sa Sjevernom Makedonijom u pristupnim pregovorima. Neprihvatljivo je da je Sjeverna Makedonija, koja je ispunila sve zahtjeve EU za dobijanje statusa kandidata, još uvijek na čekanju zbog ucjenjivačkog i destruktivnog odnosa Bugarske;

7. Da se pomogne Albaniji, koja zaslužuje status kandidata. U suprotnom – ohrabruju se druge tendencije i politike – slično kao i u svim drugim zemljama Zapadnog Balkana;

8. Da se jasno stavi do znanja da inicijativa Otvoreni Balkan ne može biti alternativa članstvu u EU. Kancelar Šolc je najavio oživljavanje Berlinskog procesa, što uz pojačanu kontrolu Berlina i Brisela, otvara perspektivu za intenzivniju regionalnu saradnju na kojoj EU insistira, kao osnovi za nastavak evropskog puta za sve zemlje regiona, na osnovu njihovih individualnih zasluga i dostignuća;

9. Da se bez kompromisa nastave i prodube bezbjednosni i pravni mehanizmi u svim zemljama Zapadnog Balkana u borbi protiv korupcije i organizovanog kriminala unutar državnog aparata.

Imajući sve ovo u vidu, Evropa i Sjedinjene Države moraju povećati svoj vojni, politički i ekonomski angažman u regionu u cilju sprečavanja daljeg malignog uticaja vanbalkanskih i ne-evropskih faktora. Istovremeno, neophodan je njihov aktivan odnos s proevropskom opozicijom i političkim strukturama u svim zemljama regiona, kao i s autentičnim civilnim društvom, kako bi se potvrdila i ojačala podrška evroatlantskoj orijentaciji i budućnosti Zapadnog Balkana.

Dr prof. Ivo Komšić, sociology, BiH

Dr prof. Edina Bećirević, BiH

Momcilo Radulović, Crna Gora

Izabela Kisić, executive director of Helsinki Committee for Human Rights in Serbia, Srbija

Dr prof. Žarko Korać, psiholog, Srbija

Tamara Nikčević, novinar, Crna Gora

Miodrag Vlahović, bivši ambassador Crne Gore

Dr Aleksandra Bosnić Djurić, kulturološkinja, Srbija

Dr prof. Nikola Samardžić, istoričar, Srbija

Dragan Banjac, novinar, Srbija

Boško Jakšić, novinar, Srbija

Ylber Hysa, istoričar, Kosovo