Međunarodna politika kao prijetnja euroatlantskoj perspektivi BiH

Za NAP piše: Sifet Kukuruz, pravni ekspert

Narativ o evropskoj i NATO perspektivi BiH u životima bh. građana prisutan je skoro tri decenije. Zato je krajnje vrijeme da se građani BiH zapitaju - šta nije uredu s tom perspektivom i da prvo sebi, a onda i onima iz međunarodne zajednice koji im taj narativ konstantno nameću, postave pitanje - kako je moguće da međunarodna zajednica insistira na članstvu BiH u EU i NATO-u skoro 30 godina, a da taj put još uvijek nema jasne i vidljive obrise? Zašto je država BiH i dalje daleko od tog cilja? Da li odgovornost za trenutnu poziciju BiH u odnosu na evropski i NATO put snose isključivo domaći političari?

Odgovor na ovo posljednje pitanje mora biti negativan, a može se zasnovati na činjenici da domaći političari objektivno ne bi mogli blokirati euroatlantski put BiH bez podrške izvana, odnosno podrške raznih diplomata koji predstavljaju svjetske i evropske centre moći. Kao što napredak BiH na evropskom i NATO putu nije moguć bez podrške SAD-a i Evrope, isto tako nisu moguće ni unutrašnje blokade tog puta bez vanjske podrške.

Problem nazvati pravim imenom

Ukoliko se euroatlantska prespektiva BiH želi učiniti izvjesnijom, problem se konačno mora nazvati pravim imenom, a to je da put BiH u EU i NATO blokiraju, osim pojedinih domaćih političara, i određeni svjetski i evropski centri moći. Jedino pitanje koje se, u tom kontekstu, može postaviti jeste - ko od njih u većoj mjeri blokira evropski i NATO put BiH?

Postalo je potpuno jasno da se evropski i NATO put BiH, u pravilu, najintenzivnije blokira za vrijeme ili neposredno nakon posjeta pojedinih domaćih političara određenim svjetskim i evropskim prijestolnicama, nakon čega domaći kočničari tog puta političkom scenom stupaju mnogo odlučnije, sa novom energijom i novim elanom.

Također, blokade su vrlo često direktna posljedica diplomatskih misija ili diplomatsko-političkih avantura raznih svjetskih i evropskih diplomata. I jedno i drugo potvrđuje da su vanjski, odnosno euroatlantski podražaji, neizostavan dio politika koje podrivaju euroatlantsku perspektivu BiH.

Činjenica da politikama koje se vode u svjetskim i evropskim centrima moći u odnosu na BiH nedostaje pravnog kredibiliteta i konzistentnosti, potvrdile su i najvažnije svjetske i evropske pravosudne instance, a prije svega Međunarodni sud (ICJ), Haški tribunal za bivšu Jugoslaviju (ICTY) i Evropski sud za ljudska prava (ECHR).

Sve pomenute sudske instance su na jasnom i čvrstom stavu da svjetska i evropska politika prema BiH, kako u periodu 1992-1995. godina, tako i danas, nije odraz vrijednosti na kojima se zasniva internacionalno i evropsko pravo.

Tako je pred međunarodnim sudskim instancama, u pravosnažno okončanim sudskim postupcima, utvrđeno da je država BiH bila izložena nezakonitoj primjeni sile i nezakonitom miješanju u njena unutrašnja pitanja od strane susjednih država, ali i da svjetske instance, prije svega Ujedinjene nacije, nisu izvršile svoje međunarodnopravne obaveze prema BiH, a prije svega nisu izvršile obaveze koje proizilaze iz Povelje UN-a.

Sudske instance su utvrdile izvršenje zločina genocida, etničkog čišćenja i drugih masovnih i sistematskih zločina u BiH, a u kojima su susjedne države imale značajnu ulogu. Uprkos toj činjenici, svjetske i evropske diplomate i danas nastavljaju sa svojim blagonaklonim ili čak favorizirajućim odnosom prema centrima moći koji su generirali politike koje su bile uzrokom tih strašnih zločina. Upravo iz tog razloga euroatlantska perspektiva BiH postaje nemoguća misija.

Baš kao i u periodu 1992-1995. godina, i danas svjetska i evropska politika nastavlja iskazivati naklonost prema politikama Beograda i Zagreba koje su državu BiH, njene građane i narode, zavile u crno. I taj mrak, upravo zahvaljujući značajnoj podršci svjetskih i evropskih centara moći, prisutan je i danas.

Najveća zabluda ili prevara građana BiH

Zato je najveća zabluda, pa čak bi se moglo tvrditi i svojevrsna prevara bh. građana, tvrdnja kako Amerikanci i Evropljani, odnosno općenito zapadnjaci, nikada nisu uspjeli da pravilno razumiju Balkan i da su zbog toga konstantno pravili, a i danas prave strateške greške u vođenju politike na Balkanu.

Ovakva je tvrdnja, koliko god izgledala prihvatljivom, neodrživa. Nemoguće je da centri svjetske i evropske političke, vojne i ekonomske moći koji kreiraju i oblikuju procese na svjetskom planu i koji su glavni subjekti svjetske historije, ne uspijevaju shvatiti i razumjeti procese samo na Balkanu, konkretno u Bosni i Hercegovini.

Čini se da je takav stav postao svojevrsni mit koji treba da posluži kao opravdanje za pogrešne i promašene politike, što samo po sebi nije problem. Međutim, problem je u tome što takve pogrešne i promašene politike najviše i najteže pogađaju građane i narode BiH. Na Balkanu ne postoji ništa posebno enigmatično u odnosu na ostali dio svijeta što bi svjetske i evropske centre moći onemogućilo da pravilno razumiju najvažnije društveno-političke procese na Balkanu.

Nadalje, iznesena tvrdnja je potpuno neutemeljena i iz razloga što je nemoguće da SAD i Evropa ne znaju za temeljne odrednice i aktere politike na Balkanu. Naprotiv, oni te politike i aktere vrlo dobro poznaju, pa čak vjerovatno i bolje od onih koji žive na Balkanu. Šta više, neke od tih politika i njihove glavne protagoniste, svjetski i evropski centri moći su direktno proizveli, a neke od tih politika opstaju i danas zahvaljujući upravo tim centrima moći.

Zato se ne smije pasti u zamku da je uzrok pogrešnih svjetskih i evropskih politika prema Balkanu i BiH nepoznavanje historijskih okolnosti i prirode društveno-političkih i kulturoloških procesa na Balkanu. Za potvrdu ovakvog stava dovoljno je samo podsjetiti na izvještaje raznih obavještajnih službi i sigurnosnih agencija svjetskih i evropskih centara moći koji detaljno i precizno opisuju historijsku pozadinu i prirodu procesa na Balkanu.

Dakle, to što SAD i Evropa prema BiH imaju neadekvatnu, odnosno pogrešnu ili moglo bi se čak tvrditi i nepravednu politiku, najmanje je stvar nerazumijevanja i nepoznavanja prilika na Balkanu. Naprotiv, njihova politika je duboko promišljena i utemeljena, a može se ogoliti u činjenici da svjetski i evropski centri moći na Balkanu ne žele stabilnu i funkcionalnu državu čije stanovništvo je većinsko muslimansko i upravo zbog ove činjenice je evropski i NATO put BiH u ovolikoj mjeri postao neizvjestan.

Da ovakav stav nije stvar imaginacije dovoljno je prisjetiti se javnih stavova aktuelnog američkog predsjednika Bidena da bi SAD vojno intervenisale u BiH u periodu agresije da nisu bili u pitanju bosanski muslimani, a o stavovima brojnih evropskih zvaničnika koji bosanske muslimane neosnovano prikazuju prijetnjom Evropi, suvišno je i trošiti riječi. Evropsko licemjerje prema BiH danas je kulminiralo u liku i djelu visokog predstavnika u BiH Christiana Schmidta koji direktno radi protiv interesa BiH, podriva njenu evropsku perspektivu, služi dezintegrističkim snagama i podriva suverenitet BiH.

Dakle, građani BiH bi morali maksimalno racionalizirati politiku koju SAD i Evropa vode prema BiH i prihvatiti činjenicu da te politike jednostavno ne žele na ovim prostorima Bošnjake, koji su većinski muslimani, kao ozbiljan politički faktor. Ovakav pristup prema BiH se vrlo često pokušava opravdati vještačkom proizvodnjom raznih oblika islamofobije i sataniziranjem Bošnjaka muslimana u BiH.

Pogrešan pristup

Da je ovakav pristup američke i evropske politike prema BiH i Bošnjacima potpuno pogrešan, empirijski i historijski neutemeljen, najbolje pokazuje činjenica da Bošnjaci, u najtežem periodu svoga postojanja koji je obilježen dvostrukom agresijom, genocidom i etničkim čišćenjem, nikada nisu pokazali želju za osvetom, niti za uspostavom muslimanske države, kao što ni država BiH nikada nije pokazala velikodržavne aspiracije i teritorijalne pretenzije prema susjednim državama. Međutim, ono što jeste historijska konstanta su velikodržavni hegemonistički projekti susjednih država na račun države BiH, ali i blagonaklona svjetska i evropska politika prema tim velikodržavnim projektima.

Američka i evropska politika griješe kada Bošnjake muslimane neutemeljeno tretiraju stvarnom prijetnjom. Suprotno takvom odnosu, Bošnjaci muslimani su pokazali da su šansa, ne samo za demokratsku BiH, nego i za Evropu kojoj oni, ne samo geografski, nego i civilizacijski pripadaju.

Činjenica da su Bošnjaci kroz historiju uvijek pokazivali spremnost da svjetskoj i evropskoj diplomatiji poklone bjanko povjerenje, pokazuje se velikom greškom. Došlo je vrijeme da se uzrok problema u BiH konačno potraži na pravom mjestu, a to mjesto nalazi se izvan BiH. Ova izvanjskost nekad obuhvata susjedne države, a nekada i širi međunarodni kontekst, sve u zavisnosti u kojoj mjeri svjetski i evropski centri moći pružaju podršku ili tolerišu velikodržavne projekte Srbije i Hrvatske na račun BiH.

U promišljanju međunarodne politike prema BiH ostaće samo dilema da li svjetska i evropska politika koriste Srbiju i Hrvatsku za provođenje vlastitih politika u odnosu prema BiH i njenom najbrojnijem narodu, ili pak, Srbija i Hrvatska vlastite velikodržavne hegemonističke projekte, uprkos njihovoj iracionalnosti i destruktivnosti, uspijevaju održavati u životu i primjeni zahvaljujući slabosti svjetskih i evropskih centara moći.

Sve dok su država BiH i Bošnjaci žrtva ova dva moguća pristupa, odgovor na ovu dilemu je manje važan, pa čak i potpuno irelevantan.