Povratak 'izvornom Dejtonu' kao put bez povratka ili put u prazan prostor

Piše: Sifet Kukuruz

Danima, mjesecima i godinama, unazad sve do Dejtona, svjedočimo narativu o povratku na "izvorni Dejton". Vladajuća politička struktura u entitetu Republika srpska ovaj narativ koristi kao efikasan instrument za sprječavanje uspostave države BiH kao stabilne i funkcionalne države, države koja je sposobna ostvarivati i potvrđivati suverenitet na cijelom državnom teritoriju. Ovih dana Milorad Dodik, stavljajući se na čelo zakonodavne i izvršne vlasti u tom entitetu, na najbolji način demonstrira šta u praksi znači povratak izvornom Dejtonu. Put izvornom Dejtonu u izvedbi aktuelne političke strukture okupljene oko Milorada Dodika, podrazumijeva transformaciju entiteta Republika srpska u državu i istovremeno dodjeljivanje državi BiH statusa entiteta.

Povratak izvoru uvijek je podrazumijevao kretanje u budućnost, put naprijed. Iako je riječ o povratku, u stvarnosti se uvijek radi o kretanju naprijed, putovanju u sigurniju i bolju budućnost koja u odnosu na sadašnje stanje, nužno predstavlja višu fazu razvoja. Racionalno utemeljeno vraćanje izvoru podrazumijeva da se ne radi o kretanju kroz vrijeme, vremeplovu ili nekakvom fizičkom putovanju. Naprotiv taj povratak znači kretanje naprijed na temelju otkrivanja i spoznaje racionalnih, kreativnih potencijala procesa u sadašnjosti. Kretanje prema izvoru nije put u neizvjesnost, naprotiv, radi se o povratku u sigurnost, u "mirnu luku".

Međutim, aktuelni povratak izvornom Dejtonu u režiji Milorada Dodika pokazuje se kao put u „prazan prostor“, odnosno kao "put bez povratka". Dodikov navodni povratak izvornom Dejtonu ima za cilj da potpuno razori sam izvor ili, u najboljem slučaju, da „zamuti izvor“. Takav povratak izvornom Dejtonu u stvarnosti se pokazuje kao napad na Dejton.

I upravo se to ovih dana dešava u entitetu Republika srpska koji, pod izgovorom povratka izvornom Dejtonu, želi uspostaviti stanje koje je prethodilo Dejtonu. Kada se analizira argumentacija koja se, kao opravdanje, navodi za ovaj rušilački narativ, onda se vrlo lahko može uočiti da je taj povratak ustvari put u "prazan prostor", jer se u izvornom Dejtonu ne može pronaći skoro ništa od onoga što Milorad Dodik, Nenad Stevandić i Radovan Višković tvrde da se tamo nalazi. Zato je opravdano postaviti pitanje - kakav je smisao povratka izvornom Dejtonu ako taj povratak predstavlja povratak u "prazan prostor"?

Kada se izvorni Dejton analizira kroz prizmu političke optike naprijed pomenutog trojca, postaje jasno da se tamo ne mogu pronaći elementi koji podržavaju njihov narativ. Zato je povratak izvornom Dejtonu, ne samo besmislen, nego i opasan, i to ne samo za one koji su na taj put krenuli, nego i za sve one kojih se to putovanje tiče, a to su prije svega građani i narodi BiH.

U izvornom Dejtonu država BiH je suverena država, a entiteti su podređeni državnom suverenitetu. Prema izvornom Dejtonu, država BiH posjeduje suverenitet, teritorijalni integritet i političku nezavisnost, a entiteti posjeduju samo političko-pravnu autonomiju, a stepen te autonomije je određen državnim Ustavom. Izvorni Dejton predviđa da država BiH posjeduje državni teritorij i državnu granicu, a entiteti samo unutrašnju liniju razgraničenja.

Prema izvornom Dejtonu, država BiH se razgraničava sa susjednim državama, a ne entiteti. Entiteti imaju samo međuentitetsku liniju razgraničenja, ali ne i vanjsku liniju. Vanjska linija za entitete je ustvari državna granica. Prema izvornom Dejtonu, ne postoji linija razgraničenja između države BiH i njenih entiteta, niti između entiteta i susjednih država. Cijeli državni teritorij pripada državi BiH, a samo u okviru tog teritorija postoje entiteti, na isti način na koji se npr. prostor u kojem se održavaju sjednice Narodne skupštine Republike srpske razgraničava na prostor u kojem sjede poslanici pozicije i prostor u kojem sjede poslanici opozicije.

Međutim, ni poslanici pozicije, a ni poslanici opozicije, ne mogu tvrditi da dio skupštinske sale u kojem sjede pripada isključivo njima, niti da taj prostor nije dio skupštinske sale. Prostor u kojem sjede služi samo za međusobno razgraničenje, ali ne i za razgraničenje poslanika u odnosu na salu Narodne skupštine Republike srpske.

Nadalje, prema izvornom Dejtonu nijedan entitet nije vlasništvo bilo kojeg naroda, državni teritorij je jedinstven i podjednako pripada svim njenim državljanima. Prema izvornom Dejtonu, država BiH je suverena država i na njenom teritoriju ne može postojati vlast koja, po svojoj pravno-političkoj prirodi, ne bi bila državna vlast, koja ne bi bila izvedena, derivirana iz državne vlasti. Na teritoriji bilo koje suverene države, istovremeno ne mogu postojati dvije vlasti koje bi bile suverene, a upravo to Dodik, Stevandić i Višković tvrde.

Prema izvornom Dejtonu, entiteti nisu potpisnici Dejtonskog mirovnog sporazuma, nego tri države, i to Republika BiH, Republika Hrvatska i Republika Srbija. Entiteti čak nisu ni donijeli Ustav BiH, kako to pomenuti trojac vrlo često ističe. U preambuli Ustava BiH jasno se navodi da su Ustav donijeli narodi i građani BiH, a ne entiteti. Entiteti su uspostavljeni Ustavom BiH, a potpisi predstavnika entiteta koji su uspostavljeni Ustavom predstavljaju samo izraz preuzete obaveze da se izvorni Dejton dosljedno poštuje i primjenjuje.

Izvorni Dejton predviđa da samo država RBiH nastavlja svoje pravno postojanje kao država, a da se entiteti uspostavljaju i, nakon stupanja na snagu Ustava BiH, započinju svoje pravno postojanje. Entiteti se pravno uspostavljaju tek izvornim Dejtonom. Izvorni Dejton predviđa da stupanjem na snagu Ustava BiH prestaje da važi Ustav RBiH. Činjenica da je Ustav RBiH važio sve do stupanja na snagu izvornog Dejtona i da su tu činjenicu potvrdili i novouspostavljeni entiteti, potvrđuje da entiteti, u pravnom smislu, prethodno nisu ni mogli da postoje.

Pravno postojanje entiteta nije omogućavao Ustav RBiH, a entiteti su priznali da je Ustav RBiH važio do potpisivanja izvornog Dejtona. Svojim potpisom na Ustav BiH, predstavnici entiteta su priznali i prihvatili ovu pravnu činjenicu. Osim toga Dodik, Stevandić i Višković bi se trebali prisjetiti da je osnivanje Srpske republike BiH poništio Ustavni sud RBiH.

Izvornim Dejtonom pravno je bilo moguće utvrditi da samo država RBiH nastavlja svoje pravno postojanje. Entiteti nisu mogli nastaviti svoje pravno postojanje, jer nisu ni bili pravno uspostavljeni u skladu sa Ustavom RBiH, njihovo postojanje je bilo protivustavno. Osim što postojanje entiteta nije bilo ustavnopravno moguće s aspekta Ustava RBiH, priznavanje nastavka pravnog postojanja entiteta nije bilo moguće niti s aspekta međunarodnog prava, jer su ti entiteti kao „faktičko stanje“ nastali kao rezultat protivpravne, odnosno međunarodnim pravom zabranjene upotrebe sile.

Dodik, Stevandić i Višković bi trebali prihvatiti činjenicu da prema izvornom Dejtonu postoje najmanje tri konačna autoriteta koji tumače smisao i značenje pojedinih aspekata izvornog Dejtona, a ta tri autoriteta nisu ni Milorad, ni Nenad, a ni Radovan.

Prema izvornom Dejtonu, konačni autoritet za tumačenje vojnog aspekta Dejtona je komandant EUFOR-a. Ovoga bi se trebao sjetiti Milorad Dodik kada tumači mandat EUFOR-a i ovlaštenja komandanta EUFOR-a. Konačni autoritet za tumačenje civilnih aspekata izvornog Dejtona je visoki predstavnik i ovu činjenicu bi trebao imati na umu Nenad Stevandić kada tumači mandat OHR-a. Konačni autoritet za tumačenje Ustava BiH prema izvornom Dejtonu je Ustavni sud BiH i ovu pravnu činjenicu bi morao da respektira Radovan Višković kada tvrdi da su zakoni koje je usvojila Narodna skupština Republike srpske ustavni, iako ih je Ustavni sud BiH proglasio neustavnim.

Zato, Milorade, Nenade i Radovane, prihvatite i poštujte činjenicu da u izvornom Dejtonu nema onoga o čemu vi sanjate. Ako se vratite na izvorni Dejton, tamo zasigurno nećete vidjeti ono što vi očekujete i želite. Ukoliko se budete dobro zagledali u izvorni Dejton, jedino što ćete tamo vidjeti i pronaći, zasigurno neće biti Republika srpska, nego Republika BiH.

Za vas, ali i za sve građane i narode BiH, najbolje je da prestanete sa manipulacijama o povratku na izvorni Dejton. Vaš put prema izvornom Dejtonu zasigurno će vas odvesti u ponor, a građane i narode BiH u novu neizvjesnost. Zato, putujte u budućnost i ne okrećite se u prošlost. Ako se budete vraćali u prošlost, vrlo brzo ćete shvatiti da vi nemate budućnost.

Građani i narodi BiH imaju pravo na budućnost i nikome se ne smije dozvoliti da im tu budućnost ukrade. Dok se krećete prema izvornom Dejtonu, trebali biste znati da će vas na izvoru dočekati dva putića, jedan koji vodi nazad, i drugi koji vodi u zatvor. Ako stignete do izvora, znajte da tada više nećete biti u mogućnosti odlučivati kojim putem dalje da krenete. Putem koji vodi nazad, zasigurno više nećete moći. Zato, shvatite da vaše putovanje završava upravo na izvoru.