Kina i Balkan: Od Macrona do Vučića i između Washingtona i Moskve

Piše: Armin Sijamić

Prošle sedmice kineski predsjednik Xi Jinping, u pratnji supruge i brojne delegacije političara i biznismena, posjetio je Francusku, Srbiju i Mađarsku. Bez žestokih izjava i velikih najava Xi Jinping je Parizu i Briselu pokušao još jednom predstaviti ekonomiju kao rješenje za sve probleme.

Nakon pet godina u posjetu francuskom predsjedniku Emmanuelu Macronu došao je kineski predsjednik Xi Jinping, domaćinu koji je često u sukobu sa ostatkom Zapada. Mediji sa Zapada su danima najavljivali razgovore dva predsjednika o Ukrajini i Rusiji, odnosno o kraju rata na istoku Evrope. Nestrpljivo su se čekale poruke Xi Jinpinga koji onemogućava ekonomsku izolaciju Moskve, dok Rusija sve više pada pod kineski uticaj. Ali od takvih poruka nije bilo ništa, jer je kao i do sada kineska diplomatija poručivala nešto što bi se najlakše moglo opisati kao da nisu rekli ništa važno i bez namjere da uvrijede bilo koga.

Isto tako, neki su očekivali da će Macron gostu iz Kine održati lekciju o ljudskim pravima i pomenuti Tibet i Ujgure te tražiti od zvaničnog Pekinga da popravi njihov status. Ali ni to se nije desilo. Grupa demonstranata izašla je na ulice Pariza, a u našem susjedstvu policija je preventivno zatvorila nekoliko osoba koje bi mogle izaći na ulice Beograda. Kineskog predsjednika nije impresionirala ni gomila ljudi koje je po oprobanom receptu na ulice Beograda izveo predsjednik Srbije Aleksandar Vučić. Naprosto, Xi Jinping je došao u Evropu da priča prije svega o ekonomiji.

Ali ta priča o ekonomiji mogla bi uzdrmati Balkan i Evropu te pomrsiti američke račune u ovome dijelu svijeta. Tako bi američka politika obuzdavanja Kine mogla pasti na testu kod najbližih saveznika i to nakon što je u Briselu usvojen famozni Global Gateway, koji bi trebao potiskivati Kinu iz dijelova svijeta koje Washington vidi kao svoju interesnu sferu.

Odatle ne čudi ni to da je pred sastanak sa kineskim predsjednikom, Macron sreo na privatnoj večeri njemačkog kancelara Olafa Scholza, a na sastanak doveo i predsjednicu Evropske komisije Ursulu von der Leyen, njemačku političarku. Prije toga u Pariz je došao i Vučić i vjerovatno jedna od tema razgovora bila je i Kina.



Mediji su izvjestili da je kineski predsjednik sa Macronom i Von der Leyen razgovarao o kineskim električnim automobilima i namjeri Evrope da ih oporezuje sa više od postojećih deset posto. Čini se da Evropa sve teže prati Kinu u toj oblasti i da zaštitnim mjerama želi podržati svoju inudstriju. Njemačka je zainteresovana da njeni automobili idu na kinesko tržište, dok Francuska traži više prostora za svoje poljoprivredne i kozmetičke proizvode.

Balkan kao kapija

Kina je svoje pozicije na istoku i jugu Evrope počela graditi davno. Inicijativa „Pojas i put“ sažima te politike, a važne karike su Mađarska (prva država EU koja je pristupila inicijativi) i Srbija koja je na sredini puta od grčkih luka do centralne Evrope. Te dvije države Kina planira povezati i brzom prugom, ali i drugim investicijama. U Debrecenu je Kina započela sa investicijom u fabriku baterija za električne automobile vrijednu 7,3 milijarde eura, a Srbija je dobila fabriku guma. Kako je jedna od najvažnijih komponenti za te baterije litijum, onda ne trebaju čuditi „iznenadna“ otkrića rezervi tog metala u ovom dijelu Evrope posljednjih godina.

Još južnije, Kina je preuzela grčku ruku Pirej i ona je trebala biti jedna od ulaznih tačaka za kinesku robu ka centralnom dijelu Evrope. Luka ima poseban značaj od kada je Italija zatvorila svoja vrata „Pojasu i putu“, osudivši Kinu na balkansku rutu koja je moguća ako je podrži Brisel, odnosno Pariz i Berlin.



Paralelno s procesom ovladavanja Pirejom, Kina je bacila oko i na luku Bar, koja je trebala dobiti novu saobraćajnu vezu sa Beogradom. Kineski kredit za autoput od Bara do sjevera Crne Gore dio je tog nastojanja. Istovremeno, Kina je Beogradu nudila važnu ulogu u tom poslu, jer bi se dio proizvoda sklapao i prepakivao u Srbiji i odatle išao na tržište balkanskih država i Evropske unije.

Ali plan je propao pod pritiskom Washingtona. Bivši ministar građevinarstva u Vučićevoj vladi Velimir Ilić kaže da su SAD tražile da se taj projekat obustavi i da Beograd krene graditi autoput prema Draču u Albaniji, preko Kosova. On tvrdi da je taj posao obavila njegova nasljednica na poziciji ministra Zorana Mihajlović, koju mediji u Srbiji godinama povezuju sa Washingtonom. Treba uzeti u obzir i sporazum koji je Vučić potpisao sa Donaldom Trumpom, odnosno sa Kosovom 2021. godine, te bliskost Vučića i albanskog premijera Edija Rame.

Vučićeva uloga

Pokušajem balansiranja između Zapada, Kine i Rusije, Vučić dovodi Srbiju u često nezamislive situacije. U ovom slučaju, Srbija bi trebala odlučiti između naloga Kine i Zapada koji je podijeljen na američke, francuske i njemačke planove. Ukoliko dogovora svih tih strana ne bude, jasno je da će zvanični Beograd biti mjesto na kome će svoditi račune. U konkretnom slučaju, Vučić bi mogao Srbiju dovesti u sukob sa inicijativom „Global Gateway“ iza koje stoji Brisel, Berlin, Washington i London koji ima slične programe za borbu protiv kineskog uticaja.

http://nap.ba/qpost/304239

Njemačka strategija o Kini: Svrstavanje uz Washington i najava blokovske podjele svijeta

Piše: Armin SijamićNakon što je prošlog mjeseca donijela prvu „Strategiju nacionalne sigurnosti“, Njemačka je, jučer, na neki način, dopunila dokument objavom strategije o Kini. Prošlomjesečni dokument je u skladu sa poznatim njemačkim

U tom kontekstu, osvrnimo se na postavku „željeznog prijateljstva“ Kine i Srbije koje je kovano i pod američkim bombama koje su pogodile kinesku ambasadu u Beogradu. Srbijanski mediji su insistirali na ovoj poveznici, odnosno na slučaju koji do danas nije javnosti u potpunosti poznat, iako je važan u odnosu Sjedinjenih Država i Kine. Neki izvori tvrde da su SAD bombardovale ambasadu jer je kineska strana Beogradu javila satnice i rute leta američkih aviona i bespilotnih letjelica iz Italije, a koje je Srbija kasnije oborila. Tako je tehnološki inferiornija strana imala pomoć kineskih „radara“. Zvanično, SAD tvrde da se radilo o grešci i uputili su izvinjenje Pekingu.

Da je Vučić prihvatio ponudu Pekinga da bude važna karika u kineskom lancu snabdijevanja Evrope govori i to da je odlučio da pristane na sporazum o slobodnoj trgovini s Kinom. Drugim riječima, otvorio je vrata kineskim kompanijama koje u Srbiji mogu prepakivati i preprodavati robu, što mi moglo naštetiti državama koje ima sporazume sa Srbijom o slobodnoj trgovini. U međuvremenu, kineske kompanije nastavljaju da posluju u nizu oblasti u Srbiji, često izazivajući bijes lokalnog stanovništva zbog niskih ekoloških standarda i prava radnika.



Ovakva Vučićeva politika mogla bi biti u koliziji sa nekim ranijim dogovorima koje Beograd ima sa susjednim državama i Evropskom unijom. Zato ostaje otvoreno pitanje da li je za tu politiku Vučić dobio podršku Zapada, ili samo jednog njegovog dijela, ili Srbiju samoinicijativno gura u sukob sa velikim silama. Drugo je pitanje koliko će kineski uticaj promijeniti Srbiju i države regiona ukoliko Peking bude imao namjeru da širi svoj ili uticaj Beograda. Pored toga, brine šutnja i neaktivnosti onih na Balkanu koji bi ovim dogovorom mogli biti pogođeni.