Tužilaštvo BiH već godinu vodi istragu o lažnim diplomama na univerzitetima, još uvijek nema optužnica

(Patria) - Prije 12 mjeseci provedena je akcija Klaster na 18 lokacija u BiH, izvršeni su pretresi visokoškolskih ustanova u više bh. gradova, a do danas nije podignuta optužnica niti je istraga okončana.

Nastavci akcije bili su i decembru 2023. i januaru 2024. godine.

Iz Tužilaštva BiH ni godinu nakon akcije ne daju konkretne informacije.

„Predmet koji se odnosi na akciju “Klaster” je u radu, nedavno su realizirane dodatne aktivnosti, jer tužiteljstvo i partnerske agencije u radu na predmetu, dolaze do novih informacija i saznanja o mogućim nezakonitostima, koja ne možemo niti želimo ignorirati. Zbog toga će biti potrebno određeno vrijeme, za provođenje aktivnosti do donošenja tužiteljske odluke, u skorijem periodu. U predmetu je obuhvaćen veći broj osumnjičenih“, naveli su iz Tužilaštva BiH na upit Patrije.

Iako je bilo očekivano da neki od univerziteta izgube dozvolu za rad, jer su prikriveni istražitelji SIPA-e stekli lažne diplome za kratak period, to se nije dogodilo. U akcijama su izuzeti novac, dokumentacije, studentski dosijei, matične knjige i evidencije. U pretresima je prvobitno pronađeno 450.000 KM za koje se opravdano sumnja da potiču od prodaje diploma.

Godinama su prikriveni istražioci SIPA-e prikupljali informacije na ovim univerzitetima pod krinkom studenata, a koji su za novčani iznos došli ne do jedne, ne do dvije, već tri univerzitetske diplome bez da su ikada prisustvovali predavanjima ili ispunjavali druge obaveze. Dakle, za samo nekoliko mjeseci istražioci su dobili tri različite diplome sa tri različita univerziteta. Novac za diplome dat je preko posrednika, a kroz nekoliko mjeseci dobili su diplome „na ruke“. Matične knjige su prepravljane naknadno kako bi se „retroaktivno prikazao upis studenata“. No, prateći trag novca jasno je da stvarnog upisa tih osoba nije bilo.

Riječ je o privatnim univerzitetima u Brčkom, Banja Luci, Travniku, Mostaru. Oni su mahom 2020. i 2021. akreditovani, a u Komisijama su bili profesori od kojih će dva kasnije postati članovi Upravnog odbora Agencije za razvoj visokog obrazovanja i osiguranje kvaliteta, a jedan je čak i vlasnik dva univerziteta koji su predmet istrage.

Kako je objavljivano u medijima istragom su obuhvaćeni dekani i drugi zaposleni u visokoškolskim ustanovama Zoran Kalinić, Vaso Pajić, Vladimir Stojanović, Vojislav Škrbić, Denis Pračić, Dragan Ilić, Goran Lalović, Dušan Perić, Ljubiša Todorović. Među visokoškolskim ustanovama su Nezavisni univerzitet Banjaluka (NUBL), Univerzitet za poslovne studije (UPS) Banjaluka, Visoka škola za primjenjene i pravne nauke “Prometej” Banja Luka, Panevropski univerzitet “Apeiron” i Univerzitet za poslovni inženjering i menadžment (PIM) Banja Luka, Univerzitet u Travniku i Internacionalni univerzitet Travnik, novonastali Viktoria Internacionalni univerzitet, Mostar nastao 2023. ujedinjenjem Univerziteta modernih znanosti CKM Mostar i Visoke škole „Union“ Mostar, te, iz Brčko distrikta Evropski univerzitet.

U Državnom registru akreditovanih visokoškolskih ustanova u BiH, koji vodi Agencija za razvoj visokog obrazovanja i osiguranje kvaliteta BiH (HEA BiH), nalazi se ukupno 38 VŠU, od kojih je 20 iz FBiH, 15 u RS i tri iz Brčko Distrikta. Prema informacijama Patrije i pored istrage neki od univerziteta su u procesu reakreditacije.

Nadležnosti državne agencije su, pored ostalog, utvrđivanje kriterija i davanje preporuka za akreditaciju, vođenje registra akreditiranih fakulteta i univerziteta, utvrđivanje standarda kvalitete studija, ali i predstavljanje BiH u međunarodnim organizacijama za kvalitetu, odnosno sve ono što je entitet Rs naknadno regulirao svojim zakonom.

No, Agencija za visoko obrazivanje Rs vodi paralelne procese i pored odluke Ustavnog suda BiH koji je na sjednici 29. septembra 2023. poništio desetak članova i tačaka Zakona o osiguranju kvaliteta u visokom obrazovanju Republike srpske, koji je donesen 2020. godine, jer su u suprotnosti s Ustavom BiH i državnim Okvirnim zakonom o obrazovanju, koji je donesen 2007. godine.

Pitanje obrazovanja jeste u nadležnosti entiteta u Republici srpskoj te deset kantona u Federaciji BiH i Brčko distriktu kao posebne administrativne jedinice. Međutim, državna Agencija za razvoj visokog obrazovanja formirana je 2008. godine, godinu nakon Okvirnog zakona o visokom obrazovanju donesenom 2007. godine sa jasno preciziranim nadležnostima.

Entitet Rs svoju agenciju za visoko obrazovanje formirao je 2011. godine.

S obzirom na Okvirni zakon na nivou BiH, zakoni na nižim nivoima se trebaju prilagoditi. No, u ovom slučaju Agencija za visoko obrazovanje Rs radila je uporedo sa državnom, podnosila zahtjeve za članstvo u međunarodnim organizacijama, predstavljala entitet van BiH, što je stvaralo konfuziju i kod brojnih evropskih partnera.

Ustavni sud BiH je poništio odredbe da entitetska agencija za visoko obrazovanje preporučuje izdavanje dozvole za rad visokoškolskoj ustanovi, provodi postupak akreditacije fakulteta, studijskih programa, propisuje standarde za osiguranje kvalitete. No, iz ove agencije navode da će nastaviti sa radom i da neće poštovati odluke Ustavnog suda BiH.

"Agencija se u svom radu od osnivanja 2011. godine do danas suočava sa permanentnim pokušajima osporavanja nadležnosti u oblasti obezbjeđenja kvaliteta u visokom obrazovanju i prenošenja istih na nivo institucija Bosne i Hercegovine, te i ova politička odluka Ustavnog suda predstavlja nastavak tih pokušaja. Dosljednom primjenom zakonskih akata i međunarodnih standarda u ovoj oblasti, Agencija se uprkos svemu pozicionirala u Evropskom prostoru visokog obrazovanja kao respektabilna institucija u oblasti obezbjeđenja kvaliteta o čemu govore postignuća Agencije na međunarodnom planu i članstva u ENQA (pridruženi član), CEENQA i INQAHEE. Agencija će u narednom periodu nastaviti da obavlja svoju djelatnost u skladu sa zakonima i propisima Republike Srpske i BiH, te međunarodnim standardima u oblasti obezbjeđenja kvaliteta", saopćeno je 29. septembra iz Agencije.

Ustavni sud BiH poništio je odredbe zakona i u dijelu koji govori o tome da entitetska agencija provodi postupak priznavanja inostranih kvalifikacija (diploma), a na njihovoj zvaničnoj stranici i dalje se nudi ta usluga.