ENERGETSKI SAMIT U NEUMU Istraživanje pokazalo: Opštine i gradovi u FBiH mogu proizvoditi vlastitu struju iz obnovljivih izvora energije

(Patria) - Na “Energetskom samitu u Bosni i Hercegovini 2023”, koji se danas i u naredna dva dana održava u Neumu, predstavljen je inovativni model uspostave energetski nezavisnih opština u Bosni i Hercegovini.

Autori ove istraživačke studije su prof. dr. Vjekoslav Domljan i dr. Džemal Hadžiosmanović, a u njoj su još, pod pokroviteljstvom Ambasade Ujedinjenog Kraljevstva u BiH, učestvovale i opštinske administracije Konjica, Jablanice i Prozor/Rame.

Kako je ovom prilikom rečeno, u doba klimatskih promjena i aktuelne globalne energetske krize, u toku je globalni pomak od tradicionalno centralizovane proizvodnje energije prema sve popularnijim decentralizovanim energetskim sistemima, čemu značajno doprinosi pad cijena solarne proizvodnje energije usljed tehnoloških postignuća.

U BiH to znači da je energetsku tranziciju nužno provoditi i na lokalnom nivou vlasti koja je najbliža građanima i lokalnim poduzetnicima. Istraživanje je pokazalo da opštine i gradovi u FBiH mogu proizvoditi vlastitu energiju iz obnovljivih izvora. Ovaj model energetski nezavisnih opština i gradova u FBiH uključuje saradnju opštinskih/gradskih vlasti s građanima i lokalnim poduzetnicima kao pokretačima energetske tranzicije. On podrazumijeva da bi opštine i gradovi trebali započeti proces energetske tranzicije uspostavom lokalnih ureda za energetsku tranziciju, te nastaviti s uspostavom i/ili uključenjem u energetski investicijski fond kao ključni finansijski instrument energetske tranzicije u F(BiH).

Globalno, potrošnja energije iz solara i vjetra rast će 11% u 2023. godini, a povećavat će se po prosječnoj godišnjoj stopi od 10% u sljedećih 10 godina. U tom kontekstu, energetski sektor u BiH ima veliki potencijal doprinijeti ekonomskom razvoju zemlje, budući da ona ima komparativnu prednost u proizvodnji električne energije, posebno u obnovljivim izvorima energije (sunce, vjetar i voda). Ulaganjem u obnovljive izvore energije, energetski sektor BiH bi mogao barem udvostručiti trenutne nivoe proizvodnje električne energije.

Međutim, za razliku od EU, FBiH kasni sa zakonskom regulativom - jedina u Evropi nema propisa koji joj omogućavaju razvoj građanske energije na bazi prosumera i energetskih zajednica. Jedan od negativnih trendova koji može donijeti proces dekarbonizacije je da BiH od izvoznika električne energije postane uvoznik i to po cijenama koje mogu jako negativno utjecati na standard građana i konkurentnost poduzetnika. To je jedan od ključnih razloga radi kojeg lokalne vlasti trebaju razvijati vlastite zaštitne mehanizme za zaštitu lokalnih građana i poduzetnika.

Sa današnje prezenzacije studije u Neumu (Foto: Patria)

S ciljem ispitivanja izvodivosti uspostave energetske nezavisnosti opština u BiH, u periodu januar-mart 2023. provedeno je istraživanje koje je obuhvatilo Jablanicu, Konjic i Prozor/Ramu. Generalni zaključak istraživanja je da lokalne zajednice u BiH mogu uspostaviti energetske zajednice koje bi stvarale vlastitu energiju iz obnovljivih izvora. Ova lokalno vođena proizvodnja može služiti potrebama građana i doprinijeti širem energetskom tržištu u BiH, smanjujući opterećenje na postojeću zastarjelu elektrodistribucijsku infrastrukturu i dopunjujući centralizovano upravljane inicijative za modernizaciju proizvodnje električne energije u BiH.

Istraživanje je pokazalo da Konjic može postići energetsku nezavisnost ulaganjem 99,9 miliona KM u instaliranje 33 MW solarnih kapaciteta i 10 MW hidrokapaciteta za proizvodnju energije, te 14,6 MW za skladištenje energije.

U slučaju Jablanice, potrebno je instalirati 4,5 MW solarnih i 2,5 MW hidrokapaciteta, te 4,5 MW za skladištenje energije, što zahtijeva 17,7 miliona KM. U Prozor/Rami bi trebalo uložiti 19,9 miliona KM za postizanje energetske nezavisnosti opštine instaliranjem 5,5 MW solarnih i 2,5 MW hidrokapaciteta, te 4,5 MW za skladištenje energije.

Pravni preduslov za mogućnost formiranja energetski nezavisnih opština i energetskih zajednica u FBiH je usvajanje prijedloga reformskih energetskih zakona koji su trenutno u parlamentarnoj proceduri, a posebno zakona o korištenju obnovljivih izvora energije i efikasne kogeneracije.

Istraživanje sugeriše da je najpogodniji način uvođenja građanske energije u BiH osnivanje lokalnog ureda za energetsku tranziciju pri opštinskim/gradskim upravama ili opštinskim/gradskim komunalnim preduzećima, s peteročlanim timom eksperata koji bi upravljali lokalnim procesom tranzicije.

Temeljna prepreka s kojom se suočava grupa građana, preduzetnika ili manjih kompanija koji pokušavaju stvoriti energetsku zajednicu je nedostatak finansijskih sredstava. Stoga, istraživanje preporučuje formiranje mješovitog energetskog investicijskog fonda koji bi finansirao izgradnju potrebnih kapaciteta obnovljivih izvora energije.

(D. Kovač)