Vučićeva partijska država uz blagoslov EU

SARAJEVO, (Patria) - EU na zapadnom Balkanu kao da prihvata deficite demokratije u zamjenu za stabilnost, piše u opširnoj analizi list Neu Zurcher Zeitung (NZZ).

Na Balkan se gleda stereotipno i takva politika Zapada je i realna i iritirajuća.

Na Balkanu priče o izmišljenim događajima i klišei često idu ruku pod ruku - piše Ivo Majnsen, novinar švicarskog NZZ-a

- Bilo da je dugogodišnji vladar Crne Gore neposredno pred izbore izmakao navodnom pokušaju da ga ubije ruska tajna služba ili je nacionalistička rulja prodrla u makedonski parlament, u zapadnoj javnosti uvijek nastaje isti utisak: region je žarište konflikata puno nacionalizma, zavjera i nekontrolisanih emocija.

Tako se gleda i na tamošnju politiku. Područje bivše Jugoslavije važi kao labilno i izloženo nezdravim uticajima. Tako je prije nekoliko sedmica general Kertis Skaparoti, glavnokomandujući američkih jedinica u Evropi, rekao da je Balkan bure baruta gdje sile kao što je Rusija ponovo siju nemir, baš među Srbima. Do sličnog zaključka je došao i Brisel, gdje je jedan diplomata EU nedavno opisao region kao geopolitičku šahovsku tablu.

Ta perspektiva je realna i istovremeno iritirajuća. Realna zato što shvata da nasljeđe rata – neriješeni susjedski odnosi, etničke napetosti, sigurnosni deficiti i nedostatak povjerenja – i dalje djeluje i da je potreban odgovor na porast političkih trzavica. Iritirajuća jer su zemlje regiona bar po ulasku u ovaj milenijum postale stalan dio Evrope: Slovenija i Hrvatska kao članice Evropske unije, a kandidati za pristup: Srbija, Crna Gora, Makedonija, Albanija, Kosovo i Bosna i Hercegovina – sa milionima doseljenika, pop-kulturom, porodičnim vezama, političkim partnerstvom  i turizmom. Ptičja perspektiva birokratije često previđa živu mrežu koju su ti odnosi stvorili.

Izvođenje pametne politike iz te nepregledne situacije – nije jednostavno. No, Evropska komisija je to ipak pokušala, nakon što je splasnuo elan iz 2003, kada je prvi put pomenuta evropska perspektiva za Zapadni Balkan – navodi se u tekstu.

Autor ukratko prenosi da je riječ o novoj strategiji EU koju je predstavio šef Evropske komisije Jean-Claude Juncker i opisuje kako EU pokušava da balansira između krize sopstvenog kredibiliteta na Balkanu i zamora kada je riječ o proširenju zajednice; pominje uticaj Turske i „rusku propagandu“ i to kao „sive zone“ – te napominje da se „te sive zone smanjuju u jeku transparentnog postupka pristupa EU.

- Tako je politikolog Dimitar Bečev u svojoj knjizi Rival Power konstatovao da je ruski ekonomsko-politički uticaj bitno smanjen otkako je Brisel sproveo transparentnu regulaciju energetskog tržišta. Izgledi za članstvo u EU su i motivacija Srbiji da se potrudi oko konstruktivnog pristupa kosovskom problemu.

Evropska perspektiva tako predstavlja glavni razlog zbog kojeg povratak požara iz devedesetih godina u bivšoj Jugoslaviji izgleda nezamislivo; EU i SAD su garanti da će pokušaji destabilizacije biti prigušeni.

No geostrateški i demokratsko-politički ciljevi nisu uvijek u međusobnom skladu. Evropske vrijednosti koje se sada propagiraju često protivriječe zapadnoj realnoj politici na zapadnom Balkanu. Berlin, Vašington i Beč su često zarad kratkoročnih ciljeva stabilnosti žrtvovali demokratske ideale. Tako je tadašnji austrijski ministar vanjskih poslova Sebastian Kurz 2016. potpomogao nacionalističko-autoritarnu vladu Makedonije da bi bila zatvorena Balkanska ruta. Na Kosovu Zapad i danas potpomaže mafijašku koaliciju bivših gospodara rata. A i oligarhijski režim Mila Đukanovića nije bio prepreka da Crna Gora prošle godine bude primljena u NATO.

Posebno je kontradiktorna situacija sa pretendentom na članstvo u EU koji mnogo obećava – Srbijom. Tamo jednom partijskom državom vlada Aleksandar Vučić, političar sa autoritarnim crtama koji stalno utvrđuje i širi svoju moć. A njegova vlada istovremeno pouzdano sprovodi privredne reforme i radi na pomirenju u regionu – to su dvije oblasti u politici koje bi bilo teško sprovesti u demokratskijem sistemu.

Dilema između demokratije i stabilnosti znači da se EU upušta u rizik da prijemom balkanskih zemalja istovremeno izveze stabilnost i uveze nestabilnost. Jer, koliko god jasno povezivanje sa Evropom djelovalo pozitivno, tijesni kontakti Srbije sa Rusijom ili Bosne i Kosova sa Turskom – neće nestati - zaključuje Ivo Majnsen u tekstu za NZZ.