Septembar bez savjesti: Sedam i po hiljada žrtava čeka na otkrića masovnih grobnica

Piše: Sead Omeragić

Za septembar mjesec psiholozi kažu da je mjesec savjesti i kod najgorih zločinaca. Tada mnogi ne mogu izdržati osjećaj krivice i otkrivaju sve tajne. U zatvorima službe aktiviraju svoje doušnike i stražare da propituju zatvorenike i obrate pažnju na to šta govore o zločinima kojima su prisustvovali.

U BiH se za otkrivanje masovnih grobnica često plaćalo informantima. Postojao je fond od preko 600 hiljada KM za plaćanje informacija Srbima koji su bili svjedoci zločina ili znali za masovne grobnice ili premještanje ostataka u sekundarne, tercijarne ili druge grobnice.

Grobnica u Tomašici kod Prijedora koja je 21 godinu krila mračnu tajnu o masovnim likvidacijama na stotine bošnjačkih i hrvatskih žrtava u Bosanskoj krajini, otkrivena je zahvaljujući informacijama dvojice lokalnih Srba koji su bili dio sistema Vojske Republike Srpske i '90-tih su učestvovali u uklanjanju tijela ubijenih žrtava, a čija savjest je proradila dvije decenije nakon najgoreg zločina.

U junu 2004. godine otkrivena je  masovna grobnica Tomašica i ekshumirano je 16 tijela. Sljedećih devet godina neće se raditi ništa zbog ogromnih količina vode i blata u tom kraju. Nije se vjerovalo da tu ima još žrtava, premda se u naseljima okolo osjećalo raspadanje ljudskih ostataka. I onda će se u septembru 2013. grobnica ponovo otvoriti i otkriti najveća grobnica na Balkanu.

Svijet je gledao slike Tomašice i iznova bio zapanjen razmjerima zločina koji su počinjeni u Bosni i Hercegovini tokom agresije i genocida od 1992. do 1995. godine.

Iako je tada u novinarskim i istražiteljskim krugovima kolala informacija da je za informaciju o mjestu grobnice u Tomašici plaćeno 25.000 KM, to je negirano. Za otkriće Tomašice, tvrdi se, nije dat novac.

Iz Jakarine kose ekshumirane su 373 žrtve. Otkrivena je 5. septembra, a 11. septembra su počele ekshumacije. Jakarina kosa i Tomašica su blizu. Nalaze se u kompleksu rudnika Ljubija. Radi se o sekundarnoj masovnoj grobnici. Tijela su tamo izmještena upravo iz Tomašice. Time se potvrdilo da je u Tomašici zakopano oko 1.000 ubijenih Prijedorčana.

Laništa u Ključu, grobnica sa 265 tijela prijavljena su u septembru, a ekshumacije su počele 5. oktobra.

Ratni zločinci šute sve više. Na sceni je sve brutalnije negiranje zločina.

Jedan je Krajišnik, slušajući Dodikovo negiranje zločina genocida, pitao: Zašto ste prekopavali grobnice i prebacivali tijela sa jednog, na drugo, treće, četvrto mjesto? Da kažete da je to neko lažirao?

Od 1.136 grobnica u Krajini, pet grobnica je sa 100 do 500 tijela Bošnjaka i Hrvata Krajine. Tri takve najveće grobnice pronađene su u septembru.

Na opštini Prijedor pronađeno su 462 grobnice. Dakle, na svakih 1,8  kilometara opštine nalazi se po jedna grobnica. Ubijeni su redom svi, dijete od 16 dana i starica od sto godina. O razmjerama zločina u Bosanskoj Krajini govore prvo ženski logori, počevši od strašne Omarske, gdje su žene mučene, silovane i brutalno ubijane. U Prhovu kod Ključa ekshumirana je grobnica sa 36 tijela od čega je 18 žena. U Hrustovu kod Sanskog Mosta ekshumirana je grobnica sa 48 tijela od čega su 27 žena i djece. U Šipovu od 23 ekshumirane žrtve bilo je 10 žena i djece…

Septembar je, a više od 7.500 tijela u masovnim grobnicama još čeka na ekshumaciju, a njihove duše na smiraj.

Čeka se savjest svjedoka masovnih ubijanja ili prekopavanja i razmještanja kostiju.