RAČUN BEZ KRČMARA Stranke u kampanji rasipale milione, pa pokušale prikriti

SARAJEVO, (Patria) - Petnaest vodećih političkih stranaka u Bosni i Hercegovini prikazalo je u svojim postizbornim izvještajima za protekle lokalne izbore 4,5 miliona KM troškova propagande. Ipak samo troškovi medijskog i vanjskog oglašavanja (putem bilborda) koje je tokom protekle kampanje evidentirao Transparency International u BiH (TI BIH) za najmanje 1,8 miliona KM premašuju ovaj iznos, što jasno pokazuje da stranke nisu realno prikazale informacije o finansiranju.

Treba istaći da je TI BIH troškove oglašavanja na bilbordima, za šta su stranke po procjeni potrošile oko 3,58 miliona KM, evidentirao u samo 70 od ukupno 142 lokalne zajednice, te da nisu evidentirani troškovi online i drugih oblika oglašavanja za koje ne postoje podaci, što jasno pokazuje da je iznos koji su stranke stvarno potrošile na propagandu daleko veći.

Sa  druge strane, podaci o medijskom oglašavanju koje je za potrebe TI BIH prikupila media monitoring agencija pokazuju da je 15 stranaka potrošilo najmanje 2,79 miliona KM na produkciju i prikazivanje oglasa u medijima. TI BIH već godinama ukazuje na nedostatke Zakona o finansiranju političkih stranaka koji omogućava partijama da zaobilaze prijavljivanje svih prihoda i rashoda, što su pokazali i posljednji postizborni finansijski izvještaji stranaka koje je objavila CIK.

Tako je SNSD u svojim izvještajima prikazao ukupne troškove propagande od 845 hiljada KM, iako su po procjeni TI BIH, samo bilbordi i medijsko oglašavanje ove stranke vrijedili 1,4 miliona. Takođe  apsurdno zvuči podatak da je ova stranka prijavila samo 935 KM kao trošak održavanja predizbornih skupova, iako su i prije i tokom kampanje imali desetine manjih i većih skupova na kojima su imali ozvučenje, binu, hranu, piće i sve druge sadržaje čija cijena ni približno ne odgovara prikazanom iznosu.

S druge strane, ova stranka u izvještaju navodi da nije dobila ni jednu jedinu marku donacija privatnih kompanija i svoje troškove uglavnom pravda prihodima iz budžeta i članarina.

Gotovo isti slučaj je kod PDP-a, gdje je ova stranka prema tržišnim cijenama samo na oglašavanje u medijima i na bilborde potrošila oko 911.000 KM, a  ukupne troškove propagande iskazala u iznosu od 407.000 KM. Kada se na to dodaju troškovi online oglašavanja i drugih oblika reklamiranja jasno je da je ukupan iznos daleko veći.

Ova stranka navodi da nije potrošila ni marku na predizborne skupove, a njeni ukupni prihodi  kreću se oko 419.000, uglavnom iz budžeta. PDP u iskazanim obavezama navodi da duguje oko 548.000 KM, a to se u velikoj mjeri odnosi na obaveze prema medijima i marketinškim agencijama.

Podaci koje je prikupio TI BIH, a koji se odnose na samo dva oblika oglašavanja drastično se razlikuju od ukupnih troškova propagande iskazanih u izvještajima SDS-a (oko 408.500 KM), Ujedinjene Srpske (70.000 KM) kao i izvještajima Naroda i pravde (oko 195.000 KM). NIP navodi da su troškovi propagande iznosili 103.000 KM, a samo prema četiri dobavljača usluga štampe i oglašavanja iskazali su obaveze od oko 185.000 KM, dok ukupne obaveze ove stranke prelaze 242.000 KM. SDA navodi da je potrošila 805.000 KM na propagandu od čega 46.000 KM na predizborne skupove, dok podaci TI BIH govore da je vrijednost oglašavanja na bilbordima i u medijima preko 922.000 KM.  

Iz objavljenih izvještaja nije jasno iz kojih su izvora kampanju finansirale stranke koje prvi put učestvuju na izborima i koje nemaju velike prihode iz budžeta. Tako su Socijaldemokrate BIH (osnovane 2019. godine) iskazale ukupne troškove kampanje u iznosu od 7.062 KM, iako su posmatrači TI BIH na terenu dokumentovali bilborde ove stranke koji su po tržišnim cijenama vrijedili najmanje 85.000 KM, a neki od njih istaknuti su i prije kampanje, zbog čega je CIK nakon prijave TI BIH ovoj stranci izrekao kaznu. DEMOS u  izvještaju navodi da je kampanju finansirao donacijama istaknutih članova koji su redom donirali po 10.000 KM, ali se prikazana brojka takođe razlikuje od onoga što je zabilježeno tokom kampanje za oko 60.000 KM.

Zanimljiv je i slučaj SPS-a koji je osnovan u februaru 2020. godine, jer u izvještaju navode da su u kampanji potrošili više nego što su sakupili donacijama istaknutih članova. U obavezama su iskazani dugovi od 47.000 KM, ali su prikazani podaci za oko 20% manji od onih koje je TI BIH evidentirao na samo dva oblika oglašavanja u kampanji.

TI BIH već godinama ukazuje da stranke ne prijavljuju sve prihode kojima raspolažu, a dio kampanje finansiraju brojne privilegovane privatne kompanije koje posluju sa državom što je zakonom zabranjeno. Takođe, kampanju stranaka često finansiraju javne institucije i javna preduzeća, što je takođe zabranjeno, a posmatrači TI BIH su tokom monitoringa predizbornog perioda zabilježili 32 slučaja gdje se oprema javnih preduzeća i institucija koristila u stranačke svrhe i 21 primjer plaćenog oglašavanja institucija kojima su se promovisali kandidati.

TI BIH će prikupljenu dokumentaciju o monitoringu oglašavanja u medijima i vanjskom oglašavanju političkih partija dostaviti CIK-u, čiji revizori tek trebaju pregledati finansije političkih partija i utvrditi istinitost prikazanih podataka.