Išerić: Zašto se očekuje i presuda za genocid i u općinama Sanski Most, Vlasenica i Foča

Piše: Enver Išerić

U očekivanju drugostepene presude Ratku Mladiću, može se očekivati utvrđivanje odgovornosti za genocid i u općinama Sanski Most, Vlasenica i Foča. Utemeljenje za takvo očekivanje nalazimo u prvostepenoj presudi Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju u kojoj je utvrđena namjera da se u ovim općinama bosanski muslimani Bošnjaci unište kao dio zaštičene grupe.
Međutim, navodi se u presudi „Vijeće se nije uvjerilo da je jedini razuman zaključak taj da su fizički izvršioci posjedovali traženu namjeru da unište značajan dio zaštićene grupe bosanskih Muslimana.“

Sudsko vijeće koje je donijelo prvostepenu presudu je utvrdilo da izvšioci nisu posjedovali namjeru da unište „ZNAČAJAN DIO „ zaštićene grupe. To je suprotno članu II Konvencije o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida iz 1946. godine koja nije  definirala dio zaštičene grupe, već je potrebno izvršenje djela i namjera da se potpuno ili djelimično uništi jedna zaštičena grupa.

Zbog toga je moguće očekivati da tužilašvo uvjeri Žalbeno vijeće da je na području ovih opština uništen značajan dio zaštićene grupe, a posebno imajući u vidu da je na području Bosanske krajine do sada je otkrivena 131 masovna grobnica, do toga samo u Prijedoru i okolici 61 grobnica. Na području Prijedora bilo je 59 logora i drugih objekata za zatočenje.

Utvrđeno je kako je na području Prijedora ubijeno oko 3.500 osoba mahom bošnjačke i hrvatske nacionalnosti.

U prvostepenoj presudi je utvrđeno:

„Vijeće će sada razmotriti tačku 1, genocid u šest opština. Genocid obuhvata činjenje zabranjenih djela s namjerom da se uništi, u cijelosti ili djelimično, neka zaštićena grupa kao takva. Ta zabranjena djela mogu da obuhvataju ubijanje ili nanošenje teških tjelesnih ili duševnih povreda. U ovom slučaju, zaštićene grupe bili su bosanski Muslimani i bosanski Hrvati. Vijeće je utvrdilo da je velik broj bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata u nekim od tih opština bio podvrgnut ubijanju i/ili teškim tjelesnim ili duševnim povredama.  

Vijeće je zatim ispitalo posebnu namjeru fizičkih izvršilaca. Većina članova Vijeća je, uz suprotno mišljenje sudije Oriea, odnosno moje mišljenje, konstatovala da su fizički izvršioci u opštinama Sanski Most, Vlasenica i Foča, kao i izvjesni izvršioci u opštinama Kotor Varoš i Prijedor, namjeravali da bosanske Muslimane u tim opštinama unište kao dio zaštićene grupe. 

Vijeće je zatim razmotrilo da li je ciljani dio grupe činio značajan dio zaštićene grupe i zaključilo da su bosanski Muslimani koji su bili ciljani u svakoj od opština činili relativno mali dio te zaštićene grupe i da nisu ni na koji drugi način predstavljali njen značajan dio. Shodno tome, Vijeće se nije uvjerilo da je jedini razuman zaključak taj da su fizički izvršioci posjedovali traţenu namjeru da unište značajan dio zaštićene grupe bosanskih Muslimana. „

Članom II Konvencije o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida genocid je definiran na sljedeći način:

„U smislu ove Konvencije kao genocid se smatra bilo koje od navedenih dela učinjenih u nameri potpunog ili delimičnog uništenja jedne nacionalne, etničke, rasne ili verske grupe kao takve:  
   a) ubistvo članova grupe;   
b) teška povreda fizičkog ili mentalnog integriteta članova grupe;    
 c) namerno podvrgavanje grupe životnim uslovima koji treba da dovedu do njenog potpunog ili delimičnog uništenja;   
  d) mere uperene na sprečavanje rađanja u okviru grupe;  
   e) prinudno premeštanje dece iz jedne grupe u drugu.“

Znači, vidljivo je da u definiciji genocida nema termina „ZNAČAJAN DIO“ te je za očekivati da Žalbeno vijeće ispravi očiglednu grešku prvostepenog vijeća koje je utvrdilo namjeru izvršenja i izvršenje genocida u općinama Sanski Most, Vlasenica i Foča, ali i konstatovalo da nije uništen značajan dio zaštićene grupe, te suprotno Konvenciji o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida optuženog Ratka mladića oslobodilo za zločin genocida u ovim općinama.