Desničarske stranke okupljaju pristalice i protivnike na izborima za Evropski parlament

Piše: Armin Sijamić

Građani Evropske unije od 6. do 9. juna na izborima će birati novi saziv Evropskog parlamenta. Iako je mnogo pitanja koja zanimaju građane i koja se razlikuju od države do države, glavno pitanje koje se nameće javnosti jeste da li će ekstremni desničari ostvariti dobar izborni rezultat.

Evropski parlament je jedini transnacionalni parlament na svijetu kojeg direktno biraju građani i također jedino tijelo Evropske unije koje biraju građani. Ostali briselski zvaničnici biraju se daleko od očiju birača, pa često na najvažnije funkcije dođu osobe o kojima javnost ne zna ništa.

Zato izbori za Evropski parlament imaju posebnu težinu, jer izabrani parlamentarci štite interese onih koji glasaju za njih, kao i interes države iz koje dolaze. Biraju se na mandat od pet godina, a najvažnije nadležnosti parlamenta su donošenje zakona koji se primjenjuju u Uniji, odobravanje i nadziranje potrošnje budžeta Evropske unije te imenovanje predsjednika Evropske komisije nakon što se države članice usaglase oko prijedloga.



Mnogi će reći da su to skromne nadležnosti za neki parlament, posebno ako se uzme politička i ekonomska težina Evropske unije, te da je parlament samo neka vrsta debatnog kluba u kome se šalju ili sklanjaju kadrovi iz država članica. U prilog tome navode da ovaj parlament gotovo da nema nikakav uticaj na vanjsku politku Brisela. Zbog navedenog izlaznost na izbore nije velika.

Ali, zahvaljujući društvenim mrežama i internetu, Evropski parlament je važna pozornica ako neko želi nametnuti određene teme. Sjetimo se samo kako je Nigel Farage godinama iz tog parlamenta zagovarao izlazak Ujedinjenog Kraljevstva iz Evropske unije, što ga je kasnije učinilo važnom figurom na referendumu o Brexitu. Ili Zelenih, koji su ovaj parlament pretvorili u važno tijelo koje se bavi klimatskim promjenama, odnosno propisima o klimi i okolišu.

Parlament je i mjesto na kome se političari, često mladi ljudi, bave pitanjima koja kasnije postaju glavna tema. Tako se Evropski parlament nametnuo kao referentan za regulaciju poslovanja velikih tehnoloških kompanija i upotrebe vještačke inteligencije. U obje oblasti EU kaska za Sjedinjenim Američkim Državama i Kinom, pa su odluke parlamenta postale osnov regulacije tih oblasti. Zahvaljujući propisima koje je donio parlament kažnjene su i ograničene neke američke i kineske kompanije, a teško je zamislivo da bi to mogle same uraditi neke od malih država članica Unije.

Odskočna daska i podjele

Sa druge strane, izbori za Evropski parlament su za mnoge testiranje snage na domaćoj političkoj sceni, kao vrsta ankete koja pokazuje koje teme mobilišu najveći broj ljudi. Te izbore posebno koriste marginalne stranke, bilo da se radi o ekstremnoj desnici ili ljevici, kao poligon za plasiranje teza koje su nekad u suprotnosti sa politikama Unije i država članica. Sjetimo se istupa pripadnika desničarske stranke Marine Le Pen, ili pripadnika ljevičarske španske stranke Podemos prije nego su postali dio vlade u Madridu.

Pred ove izbore glavna tema koju nameće većina evropskih medija jeste koliko će desničari dobiti glasova, odnosno da li će oni koji bi vjerovatno između sebe zaratili da Unija ne postoji uspjeti da dobiju dovoljan broj glasova da nametnu teme koje njih zanimaju. Tako je pitanje evropskih desničara postalo pitanje mobilizacije onih koji im se protive i onih koji ih podržavaju.



Iako je teško pronaći jednu stvar oko koje se evropski ekstremni desničari u potpunosti slažu, mediji su izdvojili pitanja migracija, rata u Ukrajini i odnosa prema Rusiji. Za ostatak velikih stranaka klimatske promjene su glavna tema, zatim pitanje ljudskih prava (gdje spadaju i migracije) i također odnos prema Ukrajini i Rusiji. Rijetki se bave ostalim pitanjima, odnosno pitanjima koja nisu usko vezana za nacionalne okvire države iz koje dolaze.

Najveća pažnja javnosti je usmjerena na države koje daju najveći broj predstavnika u parlamentu sa 720 članova. Njemačka bira 96, Francuska 81, Italija 76, Španija 61, Poljska 53, Rumunija 33, Nizozemska 31, a tek onda dolazi Belgija sa 22. Najmanje predstavnika daju Kipar 7 te Luksemburg i Malta po 6.

Po izboru u parlament oni se pridružuju u nadnacionalne klubove kojih je u aktuelnom sazivu sedam, od kojih su najveći oni koji okupljaju narodne i konzervativne stranke, zatim socijaldemokratske i socijalističke, a najmanji oni koji okupljaju ekstremne desničare i ljevičare.

Važne teme bez odgovora

Za građane Evropske unije, kao uostalom i za građane širom svijeta, najvažnija tema na gotovo svakim izborima jeste ekonomska situacija. Pitanje kvaliteta života je ono što mobiliše glasače, ali ne i na ovim izborima. Problemi u ekonomiji nisu važna tema, jer je potisnuto pitanjem sigurnosti.

Ekstremni desničari, na primjer, smatraju da je ekonomska kriza unutar Unije posljedica odnosa prema Ukrajini i Rusiji i oni traže prekid slanja pomoći Kijevu. Po njihovoj zamisli rat na istoku Evrope treba se okončati tako što će Kijev ostati sam i bez oružja sa Zapada. Zatim, oni vjeruju da je masovan dolazak ilegalnih migranata u Evropu sigurnosni i ekonomski problem.

Ostatak onih koji izlaze na izbore, ako se ne uzmu u obzir ekstremni ljevičari koji neće dobiti veliku podršku glasača, smatraju da su klimatske promjene i zelena tranzicija prioritetno pitanje i da će ono odrediti kvalitet života u budućnosti. Za njih je pitanje migracija pitanje i humanosti, a podrška Ukrajini kao žrtvi ruske agresije nije upitna.



Problemi u Evropskoj uniji su očiti. Rast cijene energenata, inflacija, porast broja nelegalnih migranata (zbog kojih je policija u Švedskoj zvala vojsku u pomoć, na primjer), visoke stope nezaposlenosti mladih ljudi i niske plate za veliki broj mladih koji imaju posao, visoke cijene nekretnina, niska stopa fertiliteta i visoka stopa iseljavanja iz nekih država do granica pražnjenja (slučaj Bugarske ili Španije, na primjer), jačanje ekstremista širom Evrope.., samo su neki od njih.

Međutim, ova pitanja neće biti glavna na ovim izborima na način da se na njih daje odgovor koji nije ideološki i dnevnopolitički obojen. Tako će na izbore izaći desničarske kršćanske stranke za koje bivši predsjednik Poljske i nobelovac Lech Walesa kaže da „nemaju niti jednog vjernika među svojim članovima“, ljevičari koji brane korporacije od radnika i mainstream stranke koje se ne bune kada briselska birokratija nagriza veličanstvenu ideju ujedinjene Evrope, dok javnost očekuje novog velikog evropskog političara koji ima plan i viziju za čitav kontinent.