Šta se dešavalo u svijetu u godini na izmaku?

(Patria) - Još jedna godina je na izmaku i u svijetu važni događaji su prestizali jedan drugi. Na portalu agencije Patria trudili smo se sve ih zabilježiti, a neke od njih i detaljnije analizirati i staviti ih u širi kontekst, posebno onda kada su bili povezani sa Bosnom i Hercegovinom.

Pred vama je kraći popis onoga što se dešavalo u svijetu i o čemu smo vas izvještavali.

Januar:

3. januara u Njemačku stigao prvi LNG tanker iz Sjedinjenih Američkih Država, najavljući novi pristup Berlina svojoj energetskoj sigurnosti.

5. januara u Vatikanu pokopan je papa Benedikt XVI, koji je umro 31. decembra 2022. godine. Tada već bivši papa povukao se sa svoje funkcije 2013. godine.

6. januara sud je naredio bivšem američkom predsjedniku Donaldu Trumpu da se pojavi pred sudom, što je bio prvi u nizu sudskih procesa protiv ovoga političara.

7. januara počele su demonstracije širom Izraela zbog reforme pravosuđa vlade premijera Benjamina Netanyahua i njegovih ekstremno desničarskih koalicionih partnera. Protesti su trajali sve do napada Hamasa na Izrael 7. oktobra, kada su dijelom prerasli u zathjev za oslobađanje talaca koje drži ta palestinska grupa.

8. januara pristalice bivšeg predsjednika Brazila Jaira Bolsonara upadaju u zgradu Kongresa, Vrhovni sud i predsjedničku palatu, otprilike sedmicu nakon inauguracije predsjednika Luiza Inacija Lule da Silve, koji je pobjedio Bolsonara u drugom krugu izbora 30. oktobra 2022.

19. januara premijerka Novog Zelanda Jacinda Arden najavila da se neće kandidovati na
izborima u oktobru.

24. januara predsjednik Volodymyr Zelenskiy otpustio je niz visokih ukrajinskih zvaničnika usred rastućeg korupcionaškog skandala povezanog s nabavkom ratnih zaliha. Obračun sa korupcijom unutar ukrajinskih redova traje do danas.

Februar:

4. februara američka vojska je oborila prvi od dva, kako je tvrdila, kineska špijunska balona.
Kina je tvrdila da se radi o balonima za ispitivanje meteoroloških fenomena. Obaranje balona
izazvalo je krizu u odnosu dvije naveće svjetske ekonomije, koja u potpunosti nije riješena ni do
danas.

6. februara Tursku i Siriju pogodili zemljotres i naknadni potresi ostavljajući više od 50.000
mrtvih. Posljedice zemljotresa u te dvije države vide se i danas.

11. februara otvoren granični prijelaz između Turske i Armenije nakon 35 godina.

15. februara Izrael izvezao naftu u Evropu prvi put u svojoj historiji.

28. februara najmanje 57 ljudi poginulo je u sudaru dva voza u Grčkoj, što se kasnije odrazilo na
političke prilike u toj državi.

Mart:

1. marta Bola Ahmed Tinubu proglašen je pobjednikom predsjedničkih izbora u Nigeriji.

10. marta kinesko zakonodavno tijelo je ponovo imenovalo Xi Jinpinga za predsjednika na pet godina, produžujući vladavinu ovoga političara drugom najvećom ekonomijom na svijetu.

10. marta, uz posredovanje Kine, Saudijska Arabija i Iran su obnovili prekinute diplomatske odnose, čime je stanje na Bliskom istoku bitno promjenjeno.

16. marta vlada u Francuskoj nemtnula podizanje starosne granice za penzionisanje u zemlji sa 62 na 64 godine, što je izazvalo seriju protesta širom zemlje i pad popularnosti aktuelnog
predsjednika Emmanuela Macrona.

17. marta Međunarodni krivični sud izdao je nalog za hapšenje predsjednika Rusije Vladimira Putina i povjerenika predsjednika Rusije za prava djece Marije Aleksejevne Lvove-Belove, jer postoje razumni razlozi za vjerovanje da ruski lider snosi krivičnu odgovornost za ratni zločin protivpravne deportacije stanovništva (djece) i nezakonitog premještanja stanovništva (djece) iz okupiranih područja Ukrajine.

April:

2. aprila tri izvora su javila da Saudijska Arabija planira pozvati sirijskog predsjednika Bashara al-Assada na samit Arapske lige, čime je de facto prekinuta diplomatska izolacija Damaska kod većine arapskih država,

4. aprila Finska postala 31. članica NATO-a. Dugo godina ova skandinavska zemlja je bila izvan ovog vojnog saveza, ali nakon agresije Rusije na Ukrajinu zvanični Helsinki je odlučio da promijeni svoju politiku.

11. aprila vlada Italije uvela vanredno stanje zbog priliva ogrmnog broja ilegalnih migranata.

15. aprila u Sudanu je počeo obračun vojske i paravojnih snaga u borbi za vlast u zemlji. Obračun traje do današnjeg dana.

20. aprila SpaceX Starship raketa bez posade uspješno je lansirana, ali je eksplodira nakon polijetanja.

25. aprila američki predsjednik Joseph Biden formalno najavio da ulazi u bitku za novi predsjednički mandat.

Maj:

1. maja Indija je postala najmogoljudnija država na planeti, prestižući Kinu i dostižući broj od 1,428 milijarde ljudi.

3. maja u Beogradu trinaestogodišnji dječak Kosta Kecmanović ubio je osmoro svojih školskih drugova i drugrica zajedno sa domarom. Napadač se kasnije predao policiji.

4. maja Srbija je doživjela novi pokolj. U selima Dubona i Malo Orašje 21-godišni napadač Uroš Blažić ubio je devet i ranio trinaest osoba.

5. maja Svjetska zdravstvena organizacija objavila je da Covid-19 više nije globalna zdravstvena opasnost.

6. maja održano krunisanje kralja Charlesa u Londonu, nakon smrti njegove majke, kraljice Elizabethe II. Kraljica je umrla osmog septembra 2022. godine u svojoj 96. godini.

14. maja održani predsjednički i parlamentarni izbori u Turskoj. Aktuelni predsjednik Recep Tayyip Erdogan pobjedio nakon drugog kruga (28. maja), a njegova AK partija i saveznici zadržali komotnu većinu u parlamentu.

Juni:

10. juna ukrajinski predsjednik Volodymyr Zelenskiy potvrdio da je krenula dugoočekivana ofanziva ukrajinske vojske. Ofanziva je trajala do kraja godine sa malo teritorijalnih dobitaka.

18. juna OceanGateova podmornica Titan implodirala nekoliko sati nakon što je započela spuštanje do olupine Titanica. Svi članovi posadi su izgubili život, uprkos velikoj spasilačkoj misiji.

19. juna u dvodnevnu posjetu Kini došao američki državni sekretar Antony Blinken. On se sreo sa kineskim predsjednikom Xi Jinpingom u namjeri da poprave odnose dvije naveće svjetske sile.

21. juna Sjedinjene Američke Države dale prve dozvole za prodaju piletine uzgojene u labaratoriji direktno iz životinjskih ćelija.

24. juna ruska plaćenička grupa Wagner pokrenla vojnu pobunu protiv vlasti u Moskvi. 25. juna historijsku pobjedu na lokalnim izborima u Njemačkoj odnijela desničarska partija Alternativa za Njemačku (AfD).

Juli:

11. jula širom svijeta na različite načine obilježena je 28. godišnjica genocida u Srebrenici.

16. jula Evropska unija i Tunis potpisali „strateški sporazum“ o migraciji, ekonomiji i obnovljivoj energiji.

24. jula Elon Musk je preimenovao poznatu društvenu mrežu Twitter u X. Milijarder je promjenio i logo ove društvene mreže, uveo neke promjene i najavio nove.

25. jula ruski ministar odbrane Sergei Shoigu došao u posjetu Sjevernoj Koreji, što je kasnije doprinjelo jačanju odnosa Moskve i Pjongjanga.

27. jula u Nigeru izvršen vojni udar. Svrgnuti propazapadni predsjednik zamjenjen proruskom vojnom huntom.

August

4. augusta vodeći ruski opozicionar Alexey Navalny suđen je na 19 godina zatvora zbog optužbi za ekstremizam. Navalny je već služio kaznu od ukupno jedanaest i po godina zbog prevare i drugih optužbi za koje kaže da su izmišljene.

8. augusta ostrvo Maui na Havajima pogođeno je nizom šumskih požara koji su opustošili historijski gradić Lahaina. Bio je to najveći požar u Sjedinjenim Američkim Državama u nekoliko decenija. Preko stotinu ljudi je izgubilo život, a oko tri hiljade kuća i radnji je uništeno ili oštećeno.

18. augusta velika porota sa sjedištem u Atlanti optužila je Trumpa i još 18 drugih za napora da ponište izborni poraz bivšeg predsjednika 2020. godine. Trump se sada suočava s ukupno 91 optužbom u četiri krivična slučaja, u četiri različite jurisdikcije, dva savezna i dva državna slučaja. Trump se 24. augusta predao u zatvoru okruga Fulton gdje je procesuiran i pušten na slobodu.

23. augusta Indija postaje četvrta zemlja koja je spustila svemirski brod na Mjesec. Njena sonda Chandrayaan-3 prva je koja je sletjela u južno polarno područje Mjeseca.

30. augusta Sjeverna Koreja vježbala simulirani nuklearni udar na Južnu Koreju.

​Septembar:

1. septembra francuski predsjednik Emmanuel Macron nametnuo novi kodeks oblačenja u francuskim školama.

8. septembra preko 2.000 ljudi je poginulo, a hiljade povrijeđeno nakon zemljotresa jačine 6,8 stepeni Rihterove skale koji je pogodio Maroko.
10. septembra snažan mediteranski ciklon, Oluja Danijel, izazvao je poplave u istočnoj Libiji.
Smrtno je stradalo više od 4.000 ljudi.

12. septembra predsjedavajući Predstavničkog doma Kevin McCarthy najavljuje poziva za otvoranje formalne istrage o opozivu predsjednika Bidena, pozivajući se na navode da je direktno profitirao na poslovima svog sina u inostranstvu.

13. septembra u Rusiji se sastali ruski predsjednik Vladimir Putin i sjevernokorejski vođa Kim Jong Un.

14. septembra Specijalni advokat David Weiss optužio je Huntera Bidena u vezi sa pištoljem koji je kupio 2018. godine, što je prvi put u historiji SAD da je Ministarstvo pravde optužilo dijete aktuelnog predsjednika. Tri optužbe uključuju davanje lažnih izjava o korištenju droga na federalnom formularu za vatreno oružje i posjedovanje vatrenog oružja.

16. i 17. septembra na Malti savjetnik predsjednika Josepha Bidena Jake Sullivan i kineski šef diplomatije Wang Yi vodili razgovore.

19, septembra broj masovnih pucnjava u Sjedinjenim Američkim Državama dostigao novi rekordni nivo.

19. septembra Azerbjedžan saopštio da je pokrenuo „antiterorističku operaciju“ u odmetnutom Nagorno-Karabkhu. Kasnije se ispostavilo da je to bio slom separatističkih armenskih snaga.

22. septembra demokratski senator iz New Jerseya Bob Menendez optužen je za krivična djela u vezi sa korupcijom po drugi put u deset godina. Menendez i njegova supruga Nadine Arslanian Menendez optuženi su da su primili „stotine hiljada dolara mita“ u zamjenu za senatorov utjecaj.

28. septembar Dianne Feinstein, senatorka sa najdužim stažom u historiji, umrla je u 90. godini.

Oktobar:

3. oktobra Kevin McCarthy smijenjen sa mjesta predsjedavajućeg Predstavničkog doma nakon glasovaa 216-210,

7. oktobra Hamas napao jug Izraela usmrtivši oko 1.200 vojnika i civila.

8. oktobra Izrael zvanično pokrenuo opreaciju protiv Hamasa u Pojasu Gaza. Operacija traje i danas i do sada je odnije preko dvadeset hiljada života, uglavnom palestinskih civila, djece i žena.

25. oktobra nakon tri sedmice bez predsjedavajućeg Donjeg doma, za novog čelnika izabran republikanac Mikea Johnsona iz Louisiane.

Novembar:

1. novembra Bolivija prekinula diplomatske odnose sa Izraelom zbog rata u Pojasu Gaze. Nakon nje slične poteze povuklo nekoliko država.

6. novembra Rim i Tirana najavile sporazum o smještanju migranata presretnutih na Mediteranu u Albaniji, dok čekaju konalnu odluku o njihovom statusu o azilu.

8. novembra Vatikan objavio nove smjernice za krštenje transrodnih osoba i beba iz istospolnih parova.

15. novembra u San Franciscu održan samit Josepha Bidena i Xi Jinpinga bez značajnijih dogovora.

17. novembra pet država tražilo od Međunarodnog krivničnog suda da provedu istragu o situaciji u Pojasu Gaze.

19. novembra bivša prva dama Rosalynn Carter umrla u 96. godini. Carter je bila prva prva dama koja je imala službenu kancelariju u Bijeloj kući, čime je uspostavljena kancelarija prve dame.

19. novembra u Argentini izabran za predsjednika Javier Milei.

24. novembra oslobođena prva grupa talaca nakon što su Izrael i Hamas pristali na privremeno primirje. Narednih dana oslobođeno je još desetine talaca. 1. decembra sedmodnevno primirje je završeno. Izrael i Hamas tvrde da je protivnička stranaka prekršila sporazum.

29. novembra umro američki politolog Henry Kissinger koji je bio je prva i jedina osoba koja je istovremeno služila kao savjetnik za nacionalnu sigurnost i državni sekretar.

30. novembra popularni AI softver ChatGPT slavio svoju godinu dana postojanja. Softver je ažuriran da koristi podatke do aprila 2023. Ranije je koristio podatke koji su bili aktuelni do septembra 2021.

Decembar

1. decembra obznanjeno da je u Brazilu vještačka inteligencija napisala zakon koji su zakonodavci u Porto Algereu prethodno izglasali.

3. decembra u Venecueli održan referendum o Essquibu, teritoriji koja pripada susjednoj Gvajani, što službeni Caracas ne priznaje.

6. decembra Italija najavila da se povlači iz kineske incijative „Pojas i put“.

9. decembra ruski predsjednik Vladimir Putin najavio da će se kandidovati na predsjedničnik izborima narednog proljeća.

9. decembra jemenski Husi najavili da će blokirati prolaz kroz Crveno more svim brodovima koje idu ka Izraelu u znak podrške palestinskom narodu.

12. decembra novi poljski premijer Donald Tusk objavio program svoje proevropske vlade.

22. decembra francuske trupe napustile Niger.

22. decembra Japan objavio da će sljedeće godine imati rekodni vojni budžet.

25. decembra Izrael u Siriji ubio iranskog generala Razija Mousavija.

25. decembra Rusija izvršila isporuku taktičkog nuklearnog oružja Bjelorusiji.

29. decembra argentinski predsjednik Javier Milei obavjestio BRICS da njegova zemlja ne želi članstvo u toj organizaciji.

29. decembra Kina imenovala novog ministra odbrane Dong Juna.