Nele Karajlić nije neinformisan, on laže

“Banja Luka nikada nikoga nije otjerala, a Sarajevo jeste“, izjavio je nedavno za jedan bosanskohercegovački internet portal sarajevski zabavljač, glumac i muzičar Nenad Janković, poznat pod pseudonimom doktor Nele Karajlić. Izjave ličnosti sa estrade često imaju veći uticaj na javnost od onih koje dolaze iz akademskih krugova, pa čak i od političara. Zato je važno osvrnuti se na smjelu i, makar u prvom dijelu, netačnu Jankovićevu izjavu, prenosi novinska agencija Patria.

Da vidimo kako to Banja Luka nikoga nije otjerala. O sudbini banjalučkih Bošnjaka i Hrvata predočeno je obilje dokaza na više haških suđenja, od kojih su dva najznačajnija okončana (Radoslav Brđanin i Momčilo Krajišnik), a na jednom se stiglo do prvostepene presude (Mićo Stanišić i Stojan Župljanin). U sve tri presude zaključeno je da su nesrpski civili tokom 1992. autobusima napuštali Banja Luku i odlazili ka Travniku i Hrvatskoj – svake nedjelje stotine njih, ukupno na hiljade.

Zločini bili i u Banja Luci

Možda Janković zastupa neoriginalnu tezu da su oni odlazili dobrovoljno, ali zaključci više sudskih vijeća govore suprotno – da su Muslimani i Hrvati bili izloženi kampanji nasilja zbog koje su iz straha napuštali svoje domove i odlazili u izbjeglištvo. Zaključak nije izrečen tek tako; potkrijepljen je stotinama iskaza, hiljadama dokumenata i brojnim drugim dokazima o zločinima nad nesrpskim stanovništvom Banja Luke.

Nasilje počinje u proljeće 1992. otpuštanjima pripadnika drugih nacionalnosti sa posla i prijetnjama koje su stizale iz medija, uglavnom od srpskih političara i drugih javnih ličnosti. Ubrzo počinje fizički obračun sa nepodobnim stanovnicima Banja Luke, a glavnu ulogu u tome odigrala je grupa kriminalaca okupljena unutar Srpskih odbrambenih snaga (SOS), formacije bliske Srpskoj demokratskoj stranci koja je ubrzo inkorporirana u Centar službi bezbjednosti Banja Luke, gde postaje dio specijalne jedinice MUP-a Republike Srpske. Pripadnici SOS-a, odnosno specijalni policajci, hapsili su, odvodili i zlostavljali banjalučke nesrbe, pretresali i pljačkali njihove domove.

Veliki broj uhapšenih Banjalučana, zajedno sa nesrpskim civilima iz okolnih opština, završavao je u jednom od najvećih zatočeničkih centara u BiH – vojnom logoru Manjača. Tamo su držani u neljudskim uslovima, bez dovoljno hrane, vode, osnovnih sredstava za higijenu i bez ljekarske njege, uz stalna premlaćivanja, od čijih posljedica je jedan broj njih umro. Osim Manjače, muslimanski i hrvatski zatočenici držani su u još najmanje sedam objekata na području Banja Luke – zgradi Centra službi bezbjednosti, zatvoru „Tunjice“, vojno-istražnom centru „Mali logor“, sportskoj dvorani, kasarni „Kozara“, u tvrđavi „Kaštel“ i starom vojnom logoru.

Osim u zatočeničkim centrima, ubistva su se dešavala i u samom gradu, najčešće prilikom napada na privatna preduzeća i imovinu Muslimana i Hrvata u kojima su učestvovali kriminalci iz opisane jedinice specijalne policije, ali i pripadnici MUP-a i vojske bosanskih Srba. U presudi Krajišniku se, recimo, navodi da je u gradu ubijen najmanje 31 Musliman i Hrvat, s tim da se radi o konzervativnoj procjeni, datoj samo na osnovu ograničenog broja dokaza koji su izvedeni pred sudom. Imovina nesrba u Banja Luci redovno je bila meta napada. Reč je uglavnom o eksplozijama izazvanim ručnim bombama. Da bi slika bila potpuna, treba pomenuti napade i razaranja islamskih i katoličkih vjerskih objekata.

U takvoj atmosferi, Krizni štab takozvane Autonomne regije Krajina 12. juna 1992. osnovao je „Agenciju za preseljavanje stanovništva i razmjenu materijalnih dobara“ koja je, kako se navodi u presudi izrečenoj predsjedniku tog štaba Radoslavu Brđaninu, „pomagala prilikom provođenja politike etničkog čišćenja“. Posredstvom Agencije Hrvati i Muslimani su iseljavani, s tim da su prethodno bivali pljačkani i primorani da imovinu prepišu Republici Srpskoj, pri čemu im je bilo dozvoljeno da sa sobom ponesu najviše nekoliko stotina njemačkih maraka. Odlazak je organizovala srpska vlast, a konvoje autobusa koji su išli ka Travniku ili Hrvatskoj pratila je srpska policija. U presudi Brđaninu naglašeno je da civili „nisu odlazili slobodnom voljom već su na to bili prisiljeni usljed nametnutih uslova“.

To je stvarna slika ratne Banja Luke u poređenju sa kojom je tvrdnja Nenada Jankovića nerealna i nadrealna.

Logori smrti bili u Krajini 

Istina je da u poređenju sa drugim opštinama bosanske Krajine poput Prijedora, Sanskog Mosta, Ključa ili Kotor Varoši, ratna situacija u Banja Luci izgleda prihvatljivo, što stvara optičku varku na koju mogu da nasjednu neki pošteni, mada loše informisani posmatrači. Radi se naprosto o tome da su zločini u okolnim opštinama bili većeg obima i daleko suroviji, a ne da ih u Banja Luci nije bilo.

A te zločine većeg obima – masovna ubistva, zatvaranja hiljada ljudi u surovim uslovima prijedorskih i drugih logora, silovanja, mučenja, pljačke i razaranja – koji su rezultirali masovnim odlaskom nesrba iz cijele bosanske Krajine predvodila je upravo Banja Luka. U njoj je bilo sjedište Kriznog štaba Autonomne regije Krajina gde je kreirana politika etničkog čišćenja cijele severozapadne Bosne, u njoj je bio Centar službi bezbjednosti MUP-a koji je tu politiku sprovodio; u njoj je djelovao pomenuti servis za protjerivanje ljudi eufemistički nazvan „Agencija za preseljavanje stanovništva“.

Tako da Banja Luka ne da je otjerala, nego je protjerala – Muslimane i Hrvate iz cijele bosanske Krajine. Nenad Janković nije glup, niti je loše informisan. On naprosto zamagljuje istinu. Njegovi motivi (koristoljublje ili nešto drugo) nisu bitni; bitna je posljedica onoga što je izgovorio – stvaranje tendenciozne i lažne slike o ratnoj prošlosti koja je najveća prepreka za pomirenje u regionu. Do čega njemu očito nije stalo.

Loše je i to što on lažnom izjavom o Banja Luci degradira nastavak iste rečenice o tome da Sarajevo „jeste otjeralo“. Da li je, koga i kako Sarajevo „otjeralo“ posebno je pitanje. Ono što je izvjesno je da izjave poput Jankovićeve u kojoj se negiraju zločini nad nesrbima otežavaju da istina o Srbima, uključujući i onu o sarajevskim Srbima, bude na pravi način predstavljena, a zločini nad srpskim civilima u ovom gradu istraženi i procesuirani, piše Agencija Sense.