Sedamnaest godina od rušenja režima Slobodana Miloševića

Na današnji dan prije 17 godina opozicija pomognuta građanima srušila je režim Slobodana Miloševića u Srbiji, piše agencija Patria.

Tadašnji akteri rušenja Miloševića ne dovode u pitanje pozitivne historijske posljedice petooktobarske revolucije, poput demokratizacije zemlje, otvaranja ka Zapadu i slobode medija, ali većina ističe da ostaje žal zbog izostajanja lustracije političkih stranaka i djelatnika protiv čije vladavine su tada ustali.

- Bez ikakve sumnje, Peti oktobar je pozitivan historijski događaj, jer je tada jedan autoritarni režim smijenjen bez većih incidenata i prolivanja krvi i bukvalno je voljom naroda odbranjen rezultat glasanja na prethodno održanim izborima – kazao je za beogradski list Danas Rasim Ljajić, ministar trgovine, turizma i telekomunikacija u sadašnjoj Vladi, koji je poslije petooktobarskih promjena bio na čelu resora za nacionalne i etničke zajednice u Vladi SR Jugoslavije i Državne zajednice Srbije i Crne Gore.

Prema njegovom mišljenju, značaj Petog oktobra je u tome što je tada, pored toga što je oboren nedemokratski režim, zemlja izašla iz međunarodne izolacije, u kojoj je prije toga bila skoro deceniju. On podsjeća da SR Jugoslavija tada nije bila ni članica Ujedinjenih nacija, te da su nakon petooktobarskih promjena ukinute sankcije, a započete ozbiljne reforme koje, kako ocjenjuje, još uvijek nisu dovedene do kraja.

- Nije bilo realno očekivati da koalicija od 18 stranaka opstane na duži rok. Takav slučaj nije zabilježen nigdje u svijetu. Naročito što je takva koalicija bila sastavljena od ideološki raznorodnih stranaka a imala je zadatak da sprovede ozbiljne reforme. Stvar je dodatno otežavana permanentnim sukobom između dvije glavne stranke te koalicije - Demokratske stranke i Demokratske stranke Srbije, što je značajno usporavalo proces donošenja odluka - smatra Ljajić.

On dodaje da su se i ostale stranke u DOS-u međusobno smatrale za konkurente a ne kao partnere, tako da se na kraju sve pretvorilo u borbu za uhljebljenje zaslužnih stranačkih funkcionera.

Bivši lider Demokratske stranke i predsjednik Vlade Srbije od marta 2003. do marta 2004. Zoran Živković naglašava veliki značaj Petog oktobra jer je, po njegovom mišljenju, njime zaustavljeno divljanje političkog ludaka koji je uništavao Srbiju i cijeli region. On ocjenjuje da su se u prvih par godina nakon petooktobarske revolucije, hrabro i odlučno sprovodili ciljevi njenog nasljeđa, ali da su "politički manekeni", kako ih je nazvao, od 2004. do 2012. uspjeli da iskompromituju svaki cilj Petog oktobra.

- Dolaskom Aleksandra Vučića na vlast 2012. počela je kontrarevolucija. Politički manekeni jesu izigrali očekivanja građana, ali odgovornim smatram i sebe, kao i Zorana Đinđića. Naša je krivica što im se odlučnije nismo suprotstavili, što nismo ustanovili ustavni diskontinuitet te što već u decembru 2000. nismo raspisali izbore za ustavotvornu skupštinu - priznaje Živković.

On ocjenjuje da bi to dovelo do novog Ustava, te do novog političko-pravnog okvira za razvoj Srbije kao moderne, demokratske države, što bi značilo i lustraciju svih onih kojima su ruke bile krvave, a obraz prljav. Živković zapaža da je posljedica te propuštene prilike ono što Srbija ima danas: reanimaciju opskurnih likova iz devedesetih i njihove mračne politike.

Žarko Korać, prvi potpredsjednik Vlade Zorana Đinđića, nije saglasan sa ocjenom da je Peti oktobar "događaj propuštenih šansi", jer je kako kaže sama činjenica da se dogodio dokaz da u Srbiji postoji dovoljan broj ljudi koji odbacuju glavnu negativnu liniju srpske politike - stalno postavljanje pitanja granica i oružane sukobe kao dominantan način rješavanja etničkih problema.

- Neprekidno i opsesivno krivljenje petooktobarskog događaja i kritikovanje ljudi koji su platili veliku cijenu i izložili opasnosti sopstvene živote, po mom mišljenju je potpuno besmisleno. Srbija mora da se okrene budućnosti a ne prošlosti. Postoji mnogo uzroka zašto je Peti oktobar samo djelimično ispunio svoje ciljeve i zašto se nada poslije nekoliko godina ugasila, ali je sigurno da to nije razlog zbog koga ljudi ovih godina glasaju za ljude protiv kojih su se borili - podvlači Korać.

Nenad Čanak, koji je u periodu od 2000. do 2004. godine bio predsjednik Skupštine AP Vojvodine, kazao je za Danas da je "Peti oktobar bio dan u Srbiji kada je krv sa ruku kolektivne zablude devedesetih spirana prljavom vodom kolektivne zablude dvijehiljaditih".

Prema Wikipediji, Peti oktobar se definiše kao svrgavanje Slobodana Miloševića sa vlasti. Na taj dan održane su demonstracije u Beogradu nakon kojih je "Slobodan Milošević prihvatio rezultat izbora za predsjednika Savezne Republike Jugoslavije 24. septembra koji je objavila Demokratska opozicija Srbije. Ovaj događaj je u srpskoj javnosti poznat i kao Petooktobarska revolucija, Petooktobarska kontrarevolucija, Petooktobarski državni udar, Demokratske promene ili Buldožer revolucija, u zavisnosti od političke perspektive posmatranja ovog događaja.

Zanimljivo je da ni ovih 17 godina poslije nema nekih novih dokumenata koji bi ponudili neka faktografska naknadna tumačenja događaja, što se dijelom objašnjava i time da su demonstranti zapalili zgradu saveznog parlamenta i da je u požaru izgorjela arhiva, uključujući i izborni materijal.

Međutim, ima novih političkih "čitanja". Tako aktuelna vlast Srpske napredne stranke, koju su osnovali bivši radikali - takođe svrgnuti sa vlasti Petog oktobra budući da je Miloševićeva partija bila u koaliciji sa strankom Vojislava Šešelja i sa supruginom Jugoslovenskom levicom - označava i dalje DOS kao političkog protivnika. Prema izjavama sadašnjih naprednjaka, DOS i dalje postoji u nekom obliku na političkoj sceni, nastoji da se reinkarnira i da ponovo sprovede "pljačkašku privatizaciju" i tajkunizaciju Srbije.

Međutim, SNS zaobilazi činjenicu da su mnogi ljudi u sadašnjoj vlasti naprednjaka potekli iz DOS, odnosno iz stranaka koje su činile ovu koaliciju. Tako je ministrica Zorana Mihajlović bila u G17, ministar Nenad Popović u DSS, Rasim Ljajić je imao svoju partiju u DOS, Andreja Mladenović, zamjenik gradonačelnika Beograda, takođe u DSS, gradski menadžer Goran Vesić bio je u DS... S druge strane, u sadašnjoj opoziciji tvrde da iz glavnog ešalona Miloševićevog režima u javni život i na funkciju još nije vraćen samo Dragoljub Milanović, nekadašnji direktor RTS.

Kada je riječ o novim detaljima, šef srbijanske diplomatije Ivica Dačić, koji je bio portparol Miloševićeve partije, nedavno je jednom provladinom tabloidu ispričao da su lideri DOS nudili Slobodanu Miloševiću 5. oktobra 2000. da napusti Srbiju i ode u Rusiju. To je za sve koji su bili kod zgrade Skupštine 5. oktobra bio vrlo upečatljiv momenat, kada se jedan od lidera DOS-a obratio demonstrantima preko improvizovanog ozvučenja, saopštivši da su sa beogradskog aerodroma poletjela dva ruska "antonova" i da je u jednom od njih sin Slobodana Miloševića - Marko.

Jedan od saradnika glavnog lidera DOS ubijenog premijera Zorana Đinđića za list Danas međutim nezvanično tvrdi da apsolutno nije tačno da je bilo ponuda Miloševiću da bude u jednom od tih aviona, i da ode u Rusiju. Sam Dačić za Danas je kratko odgovorio suprotno da jeste - i da nema više o tome šta da kaže.

Pobjeda Vojislava Koštunice 24. septembra bila je ubjedljiva - on je osvojio oko 2,4 miliona glasova, a Milošević 1,8 miliona, mada su postojala osporavanja da li je Koštunica imao 50 posto plus jedan glas - neophodnu zakonsku većinu za predsjedničke izbore. Prethodno je inače promijenjen izborni zakon kako bi građani birali direktno - Milošević u prvom mandatu na čelo SRJ je izabran u parlamentu.