CCI: Vanbudžetski fondovi ugroženi zbog poreskog duga većeg od 4,5 milijardi KM

SARAJEVO, (Patria) - Centri civilnih inicijativa (CCI) nedavno su objavili izvještaj „Stanje nacije“ koji prati provedbu i efekte reformi u Bosni i Hercegovini. Ovaj izvještaj sadrži obuhvatan pregled informacija o formalnoj realizaciji mjera iz Reformske agende, te mjerenju efekata u različitim oblastima poput javnih finansija, poslovne klime, tržišta rada, vladavine prava, socijalne politike, itd. Jedna od oblasti analize jesu i poreska dugovanja u BiH.

Iz CCI-a podsjećaju da iako zvanična statistika u 2017. godini  bilježi rast prikupljenih direktnih i indirektnih poreza, ukupni poreski dug u BiH (po osnovu direktnih i indirektnih poreza) iznosi nevjerovatnih 4,5 milijardi KM! Pri tome, navode iz te organizacije, samo za direktne poreze (poraz na platu, doprinosi za PIO, zdravstveno osiguranje, nezaposelnost, itd) dug iznosi oko 3,8 milijardi KM. Poređenja radi, ukupni poreski dug je skoro 4 puta veći od posljednjeg višegodišnjeg aranžmana s MMF-om.

Grafikon 1: Ukupni poreski dug u BiH

Po osnovu indirektnih  poreza, vrijednost duga iznosi preko 770 miliona KM, u šta ulaze dugovi po osnovu neplaćenog PDV-a, carina i akciza. Poređenja radi, iznos ovog dijela nenaplaćenog duga blizu je ukupnog godišnjeg zaduživanja vlada kod komercijalnih banaka u 2017. godini. U ukupnom dugu za carine (grafikon 2) dvadeset dužnika učestvuju sa preko 66%, odnosno, dvije trećine ukupnog duga za carine otpada na 20 kompanija.

„Kada govorimo o direktnim porezima, prema podacima Poreske uprave FBiH, ukupni nenaplaćeni poreski dug samo u FBiH, iznosi dvije milijarde i 596 miliona KM u šta ulaze dugovi po osnovu neplaćenih poreza na platu, doprinosa za PIO, zdravstveno osiguranje, nezaposlenost, te takse i druge naknade. Na grafikonu 3 prikazan je ukupni dug i dugovanja najvećih dužnika. Najveći dužnici po osnovu neizmirenih javnih prihoda su poreski obveznici sa učešćem državnog kapitala, tj. javna preduzeća ili kompanije s državnim (su)vlasništvom, te javne institucije. Ako posmatramo samo prvih 20 najvećih dužnika, dolazimo do udjela ovih dužnika od čak jednu milijardu i 185 miliona KM, ili 46% ukupnog poreskog duga u FBiH!  Većina tog duga trebala je finansirati penzioni i zdravsteve fondove. Podsjetimo, visina i redovne ispate penzija, te kvalitet zdravstvne zaštite najdirektnije zavise od uplate doprinosa. Vrlo loše stanje u fondu PIO i u fondovima zdravstva rezultat su višegodišnjeg kršenja zakona i onih koji nisu plaćali porez i onih koji su to dozvoljavali, praveći time ogromnu štetu po vanbudžetske fondove, kvalitet života građana i javni interes“, navodi se u izvještaju CCI-a.

Grafikon 2: Poreski dug u Federaciji BiH

„Prema nepotvrđenim podacima (jer Poreska uprava RS odbija objaviti detalje poreskog duga) ukupni nenaplaćeni poreski dug u Republici Srpskoj, po osnovu direktnih poreza, u ovoj godini iznosi jednu milijardu i 167 miliona KM, što je vidljivo na grafikonu 4. Najveći dužnici po osnovu neizmirenih javnih prihoda su, ponovo, poreski obveznici sa učešćem državnog kapitala, tj. javne ustanove i javna preduzeća. Prvih 10 najvećih dužnika duguju 171 milion KM, ili 15% ukupnog poreskog duga, a među njima javne ustanove i javna preduzeća čine 53% ili 90 miliona KM“, stoji dalje u izvještaju.

Grafikon 3: Poreski dug u Republici Srpskoj

Iz CCI-a navode da ti podaci ukazuje na hronično odsustvo vladavine zakona, „jer je neobjašnjivo ovoliko odsustvo dobrog upravljanja, jednakosti pred zakonom i tolerancija neplaćanja poreza i doprinosa od strane javnih preduzeća i institucija, čime je akumuliran ogromni unutrašnji dug, budžetski deficit, deficit vanbudžetskih fondova (primarno penzionog i zdravstvenog) i ozbiljno poljuljano povjerenje građana i pravnih subjekata u vladavinu prava i jednakost pred zakonom“.