Peticija protiv Nacrta Zakona o visokom obrazovanju, udar na akademsku zajednicu 

(Patria) - Nakon što je odlazeća Vlada KS usvojila Nacrt Zakona o visokom obrazovanju na prijedlog Ministarstva obrazovanja, nauke i mladih u akademskim krugovima inicirana je peticija protiv takvog nacrta zakona. O pokretanju peticije upoznat je i Senat Univerziteta u Sarajevu.

Inače, primjena Zakona o visokom obrazovanju KS počela je 24. avgusta 2017. godine, a nakon samo nešto više od dvije godine izrađen je novi Nacrt Zakona o visokom obrazovanju.
Peticiju je potpisalo više fakulteta u sastavu Univerziteta u Sarajevu, a potekla je sa Prirodno-matematičkog fakulteta u Sarajevu. Potpisali su je i profesori i akademsko osoblje Fakulteta za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije, kao i Stomatološki fakultet.

Peticijom se traži da se zaštiti nastavno osoblje i Univerzitet u Sarajevu od političkog utjecaja i pritiska.

„Ova peticija nastala je iz potrebe za ozbiljnim upozorenjem na stanje u visokom obrazovanju Kantona Sarajevo i pravnu nesigurnost, koja je nastala kao rezultat stalne izmjene pravne legislative i elitističkog pristupa u izradi nacrta zakona o visokom obrazovanju u 2020. godini. Cilj nam je upozoriti na opasnu, često i neosviještenu promjenu vrijednosne paradigme kroz izmjene zakona bez učešća predstavnika akademske zajednice, koji bi bili imenovani od strane Univerziteta u Sarajevu, te ukazati na štetnost ovakvih aktivnosti kojima se narušavaju individualne i institucionalne akademske slobode propisane članom 16. Okvirnog zakona o visokom obrazovanju u Bosni i Hercegovini (2007), gdje zakonodavac u Kantonu Sarajevo izvan Univerziteta odlučuje o akademskim pitanjima, a posebno kada se radi o akademskim pitanjima napredovanja nastavnika i saradnika na Univerzitetu“, navodi se u peticiji.

Jedan od zahtjeva iz peticije je da se u Komisiju za pripremu Prijedloga zakona o visokom obrazovanju Kantona Sarajevo imenuju članovi akademske zajednice od strane Senata Univerziteta u Sarajevu i to iz reda asistenata, viših asistenata, docenata, vanrednih i redovnih profesora, čime će se osigurati zastupljenost svih članova akademske zajednice.

Traži se da se iz procedure povuče Nacrt Zakona o visokom obrazovanju koji je Vlada Kantona Sarajevo jednoglasno usvojila na sjednici održanoj 24.01.2020. godine.

„Novim zakonom o visokom obrazovanju Kantona Sarajevo mora se osigurati ravnopravnost i princip pravičnosti prilikom izbora nastavnog osoblja na području Kantona Sarajevo u odnosu na druge kantone i jedinice uprave u Bosni i Hercegovini, a u skladu sa Okvirnim zakonom o visokom obrazovanju iz 2007. i da se osigura pravo Univerziteta da propisuje uslove za napredovanje prema Okvirnom zakonu o visokom obrazovanju u Bosni i Hercegovini čime bi se osigurala ravnopravnost u smislu jednakih uslova prilikom izbora za sve nastavnike, spriječila diskriminacija na osnovu različitih kriterija napredovanja, kao i jednakopravnost svih naučnih oblasti u smislu uslova za napredovanje uvažavajući specifičnosti svake naučne oblasti“, navodi se u peticiji.

Inicijatori i potpisnici peticije smatraju da se propisivanjem dodatnih kriterija za napredovanje kroz Zakon o visokom obrazovanju Kantona Sarajevo stvara politički pritisak na akademsku zajednicu izvan odredbi Okvirnog zakona o visokom obrazovanju BiH iz 2007. kojim se nastavnici Univerziteta u Sarajevu dovode u neravnopravan položaj u odnosu na naučno-istraživačko osoblje koje je Zakonom o naučno-istraživačkoj djelatnosti na području Kantona Sarajevo iz 2016. godine izjednačeno po pravima i kriterijima za napredovanje sa naučno-nastavnim zvanjima.

U peticiji se ukazuje i na opasnost od kvantificiranja publikacija, što može imati za posljedicu devastacije vrijednosti akademske zajednice, pojedinca i institucija.

Upućeniji u problematiku nastanka Nacrta Zakona o visokom obrazovanju tvrde da je Nacrt zakona o visokom obrazovanju Kantona Sarajevo je u svome dijelu koji se tiče napredovanja nastavnika „loš plagijat podzakonskog akta “Pravilnik o uvjetima za izbor u znanstvena zvanja Republike Hrvatske” iz 2017. godine.

Konkretne stavove u vezi sa Nacrtom Zakona o visokom obrazovanju iznio je Fakultet za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije. Fakultet je protiv svih odredbi koje se odnose na napredovanje akademskog osoblja odnosno protiv pooštravanja i/ili podizanja kriterija i minimalnih uslova za napredovanje koji su utvrđeni postojećim Zakonom o visokom obrazovanju („Službene novine Kantona Sarajevo“ broj: 33/17);

„Smatramo da su predloženi kriteriji, tj. minimalni uslovi za napredovanje akademskog osoblja preopširni, prenormirani, u određenim segmentima međusobno kontradiktorni. U kontekstu dugogodišnjeg ispunjavanja uslova za napredovanje, te rada u skladu sa dosadašnjim zakonskim odredbama koji definišu uslove za napredovanje, opravdano se postavlja pitanje da li bi iko iz postojećeg ansambla akademskog osoblja mogao ispuniti na ovakav način postavljene uslove“, navode sa FKN-a.

Smatraju da ponuđeno zakonsko rješenje dodatno normira ionako prenormiran Zakon o visokom obrazovanju, te dalje ulazi u nepotrebno razrađivanje pojedinih pitanja, a svakako na štetu akademskog osoblja Univerziteta u Sarajevu, te se opravdano postavlja pitanje potrebe Statuta i drugih podzakonskih akata Univerziteta u Sarajevu, a kojim se uređuju akademska pitanja i rad na Univerzitetu.

„Predviđeni uslovi za napredovanje su u suprotnosti sa zakonima Bosne i Hercegovine, F BIH i Kantona Sarajevo, jer na vrlo ozbiljan način narušavaju stečena prava akademskog osoblja. Negiranjem ispunjenja uslova u skladu sa prethodnim zakonima ugrožava se načelo pravne sigurnosti i u potpunosti je inkompatibilno sa demokratskim pravnim sistemima. Ovakav pristup bi sigurno rezultirao sa velikim brojem tužbi akademskog osoblja UNSA, što bi imalo značajne posljedice. Svaka izmjena uslova mora poštivati prehodno ostvarene zakonske uslove i izmjena je samo moguća uz priznavanje prethodno ostavarenih rezultata napredovanja“.

Sa FKN-a smatraju da je prije donošenja novog Zakona o visokom obrazovanju neophodno da Ministarstvo za obrazovanje, nauku i mlade Kantona Sarajevo donese i dva dokumenta koja su u postupku izrade/usvajanja, i to: Pravilnik o naučnim i umjetničkim oblastima, poljima i granama, kao i Odluku o utvrđivanju matičnih oblasti i matičnih predmeta na Univerzitetu u Sarajevu.