Škrijelj za Patriju: Ne odustajem na pola puta, kandidirat ću se za rektora UNSA-e

Pred kraj četverogodišnjeg mandata rektor Univerziteta u Sarajevu Rifat Škrijelj u intervjuu za Novinsku agenciju Patria govori o poziciji Univerziteta Sarajevu, Zakonu o visokom obrazovanju i poteškoćama u njegovoj implementaciji, integraciji UNSA-e, organizaciji nastave i nastavnog osoblja u vrijeme pandemije koronavirusa, ali i kandidaturi za novi mandat rektora. 

Patria: Privodite kraju četverogodišnji mandat rektora Univerziteta u Sarajevu. Može se reći da je u ovom periodu bilo različitih izazova pred ovom najznačajnijom obrazovnom ustanovom u BiH. Jeste li zadovoljni urađenim poslom i statusom UNSA-e?

Škrijelj: Apsolutno. Možda bi bilo dobro početi sa konkretnim indikatorima, koji uvijek bolje ilustruju postignuća nego lični osjećaj zadovoljstva zbog uloženog napora. Ukoliko pogledate početne
pozicije Univerziteta u Sarajevu 2016. godine na početku mandata i ishodišnu tačku danas, mislim da razloga za zadovoljstvo itekako ima. Ako pogledamo vanjska mjerila, poput rangiranja na Webometricsu, Univerzitet je za samo godinu i pol poboljšao rejting za 813 mjesta, odnosno sa 2367. mjesta u julu 2018. godine do 1554. mjesta u januaru 2020. godine, te se sada nalazi među 5,5% najboljih univerziteta na svijetu. Nadalje, Univerzitet je uspješno prošao kroz proces reakreditacije kod Agencije za razvoj visokog obrazovanja i osiguranje kvaliteta BiH, te je izrađena i interna samoevaluacija. Donesena je Strategija razvoja Univerziteta za period 2019-2023., Univerzitet u Sarajevu je nagrađen poveljom HR Excellence in Research koju Evropska komisija dodjeljuje institucijama koje pokazuju napredak u usklađivanju svojih politika ljudskih potencijala. Na koncu, broj radova indeksiranih u Web of Science je sa 336 radova indeksiranih 2017. godine povećan na 392 rada u 2019. godini, odnosno u Scopusu sa 362 rada 2017. godine na 478 radova 2019. godine, dok je u prvom tromjesečju 2020. godine indeksiran veći broj nego za pola prethodne godine. Kada pogledamo broj naučnoistraživačkih projekata bilježimo veliki skok – od 322 projekta 2017. godine do 574 projekta u 2019. godini.

Formiran je Savjet za nauku i umjetnost, te Centar za naučno-istraživački rad. Imamo više od 30 novih studijskih programa, inovirano ih je više od 140, u saradnji sa privredom, kroz dijalog sa tržištem rada, privrednim komorama i udruženjima poslodavaca. Upis u prvu godinu studija je nadmašio sva očekivanja s obzirom da je u Kantonu Sarajevo prošle školske godine maturiralo 3.546 učenika sa završenom četverogodišnjom školom, a na Univerzitet u Sarajevu je upisano 4.250 brucoša. Međunarodna saradnja bilježi veliki rast, Univerzitet je potpisao i/ili nastavio bilateralnu saradnju sa 94 visokoobrazovne institucije, broj studenata na odlaznoj mobilnosti je skočio za 100% u odnosu na 2016. godinu. Također, već tri godine uzastopno održava se međunarodna sedmica treninga osoblja – što daje prepoznatljivost Univerzitetu u Sarajevu, jer 35 EU univerziteta finansira sedmični boravak svog osoblja u Sarajevu. Dakle, Univerzitet na svim poljima bilježi dokumentovan i mjerljiv rast, što predstavlja temelj za dalje strateško promišljanje razvoja univerziteta. Prijemom 150 asistenata i 36 stručnih saradnika i asistenata, naših najboljih studenata, na fakultete, akademije i institute Univerziteta podmladili smo i za 10% povećali strukturu našeg akademskog osoblja. Dakle, imamo razloga za zadovoljstvo.

Patria: Dugo su trajale rasprave oko Zakona o visokom obrazovanju i on je usvojen u ljeto 2017. godine. Dio akademske zajednice upozoravao je na štetnost takvog zakonskog rješenja, ostao je nedorečen i u dijelovima neprovodiv. Tražene izmjene nikada nisu usvojene, a pripremljen je novi Nacrt Zakona o visokom obrazovanju na koji su također upućene brojne primjedbe pa čak i da je dijelom prepisan iz druge države? Da li je aktuelni zakon opteretio UNSA?

Škrijelj: Trenutni Zakon o visokom obrazovanju dovodi u pitanje autonomiju univerziteta, jer je prenormiran i na taj način zadire u temeljne slobode univerziteta. Zakon narušava autonomno
donošenje studijskih programa, izbor nastavnog osoblja, kriterije za napredovanje nastavnog osoblja, način polaganja ispita, propisivanje temeljnih odrednica akademskog kalendara, kao i
finansijsku samostalnost, što vodi do vrlo rizičnog načina finansiranja univerziteta koji se reguliše na godišnjem nivou ne uzimajući u obzir strateške elemente koji se ne mogu ozbiljno posmatrati bez dugoročnije vizije. Nadalje, sistemski problem je finansiranje naučnoistraživačkog rada koji iako zahtjevno postavljen u Zakonu o naučnoistraživačkoj djelatnosti, nema materijalnu bazu odnosno fondove za fundamentalna i primijenjena istraživanja u potrebnom obimu. Prije agresije na Bosnu i Hercegovinu, država je izdvajala 3% bruto društvenog proizvoda za istraživanja, dok je taj procenat danas manji od 0,03%. Kako u finansijski ograničavajućim uvjetima izbjeći da univerzitet koji nužno mora počivati na razumnom balansu istraživanja i nastave ne bude sveden na visoku školu koja počiva na principu isključivo stručnog osposobljavanja. Infrastrukturnih projekata skoro i da nema, što direktno utiče na opremanje istraživačkih infrastruktura koje su temelj svakog ozbiljnog istraživanja.

Patria: U vašem mandatu UNSA je prešao na trezorsko poslovanje, gasi se pravni subjektivitet organizacionih jedinica. To je uključivalo brojne administrativne i sudske procedure. Da li je okončan taj proces ipak je riječ o velikom broju organizacionih jedinica Univerziteta u Sarajevu? Neki su vas čak smatrali odgovornim što je kasnio taj proces? 

Patria: Prelazak na trezorsko poslovanje svakako nije nova tema u univerzitetskim krugovima. Taj proces je najavljivan još najmanje deceniju unazad, no sada je došao na dnevni red. Univerzitet
je u kratkom vremenskom roku ispunio sve tražene uvjete za prelazak na trezor. To je proces koji ne može ovisiti i ne ovisi o jednom čovjeku, odnosno riječ je o kompleksnom procesu sa
velikim brojem učesnika: Univerzitet i njegove organizacione jedinice, Vladu Kantona Sarajevo, te Ministarstvo finansija, Ministarstvo za obrazovanje, nauku i mlade. Trezorsko poslovanje je uveliko otežalo brzinu poslovanja, te birokratiziralo i odužilo procedure i postupke, na štetu utvrđenih dinamičkih planova rada na Univerzitetu. Finansijsku kontrolu nikada nismo dovodili u pitanje, ali sasvim je sigurno da se ona može provesti i bez opterećujućih administrativnih procedura. Naglašavamo da je Univerzitet prošao reviziju poslovanja za prethodne tri godine bez zamjerki, tako da ovakav vid centralizacije usporava procese, a nekada ih dovodi i u pitanje. Također, pravna integracija nije okončana, a smatram da je bila preduslov za finansijsku.

Rifat Škrijelj (Foto: D. Šagolj/UNSA)

Patria: Ono što je obilježilo period otkako ste na čelu UNSA-e je i sukob sa rukovodstvom Medicinskog fakulteta. Bilo je tu i smjena dekana, nepoštovanja sudskih presuda
koje ni danas nisu izvršene, prijetnje o osnivanju Medicinskog instituta odnosno istupanje iz UNSA-e? Podnijeli ste niz krivičnih prijava. Kakva je sada situacija i šta očekujete od nadležnih organa? I protiv vas su izrečene teške optužbe od strane rukovodstva Medicinskog fakulteta čak su tražili i vašu smjenu. O čemu je tu riječ?

Patria: Situacija na Medicinskom fakultetu je posljedica neodgovornog ponašanja ljudi koji su taj fakultet vodili, odnosno dekanese koja ga je vodila dok nije suspendovana i razriješena odlukom Upravnog odbora. Njeno ponašanje primoralo me da podnesem i krivičnu prijavu protiv nje i danas je otvoren predmet po krivičnoj prijavi, zbog odbijanja da se postupa u skladu sa odlukama rektora, suda, inspekcije itd. Kad se nađu pojedinci koji tako pokušavaju urušiti sistem, rješenje je u pravovremenom i odlučnom djelovanju pravne države i pravnog sistema. Naša situacija ukazuje na činjenicu da mi kao društvo imamo temeljni problem u sporadičnom i privatnim interesima određenom funkcionisanju pravne države. Ovo je neprihvatljivo stanje koje će se morati dovesti do kraja jer imamo situaciju da se neko potpisuje kao dekan, a nije. Problem na Medicinskom fakultetu mora se riješiti uz saradnju Univerziteta u Sarajevu i institucija Kantona Sarajevo.

Patria: Na kraju ovog mandata morali ste organizirati i rad Univerziteta u Sarajevu u skladu sa pandemijom koronavirusa. Možete li napraviti presjek stanja kako je Univerzitet radio u ovih nekoliko mjeseci? Da li su studenti na adekvatan način imali organiziranu nastavu i ispite?

Škrijelj: Da je neko u februaru ove godine iznio tezu da se univerzitetska nastava može transferirati iz fizičkog u online okruženje u roku od dvije sedmice, ta teza bi, blago rečeno, izazvala
nevjericu, skepticizam i diskusiju o mogućem roku koji sigurno ne bi bio manji od dvije godine. Međutim, vanredne okolnosti u kojima se našlo visokoškolsko obrazovanje iznjedrile su brz odgovor fakulteta i akademija Univerziteta u Sarajevu, koji je rezultirao provođenjem online režima nastave na Univerzitetu u rekordnom roku. Ispostavit će se da su dvije sedmice bile dovoljne za odličan početak, koji se usavršava svakim danom. Kod fakulteta koji su tradicionalno imali uvedene studijske programe koji su se realizirali po modelu učenja na daljinu (distance learning) korištene platforme (Moodle i sl.) su proširene i za upotrebu na ostalim studijskim programima. Nadalje, za studijske programe koji su se odvijali u redovnom režimu studija uvedene su platforme Google učionica, Google Meet, Skype i Zoom meetings, BigBlueButton, zatvoreni YouTube kanali, Socrative platforma. Komunikacija sa studentima vrši se svim raspoloživim kanalima elektronske komunikacije (Viber, WhatsApp, Skype, Cisco Webex Meetings). U ovom trenutku online nastava se izvodi na svim fakultetima koristeći mahom Zoom platformu, kao i Office 365.

Patria: S obzirom da je Vlada KS odnosno Kanton Sarajevo osnivač Univerziteta, da li politika ima dovoljno sluha za potrebe UNSA-e? Neke od ključnih odluka donosi Vlada KS odnosno Skupština KS? Nedavno je usvojen i rebalans Budžeta KS kojim je smanjen planirani iznos za UNSA? Da li ste kao rektor konsultirani prilikom izrade rebalansa i hoće li to utjecati na dalji rad?

Škrijelj: Prema informacijama koje su nam dostupne, Univerzitet u Sarajevu cijeni da je Vlada KS uložila maksimum napora u pripremu rebalansa Budžeta KS za 2020. godinu koji neće imati značajan negativan uticaj na preko 2.700 uposlenika, kvalitet nastavnog procesa i dostignuti nivo naučno-istraživačkog rada, a time i na kvalitet studija za 28 hiljada studenata. Naša akademska zajednica spremna je dati svoj doprinos prevazilaženju okolosti koje su izazvane pandemijom i na taj način doživljava ovaj, u vanrednim okolnostima pripremljen, rebalans Budžeta za 2020. godinu. Bitno je napomenuti da Univerzitet zbog svog načina djelovanja i strateških ciljeva traži stabilno političko i finansijsko okruženje, te kontinuiranu podršku Vlade. Nažalost, imao sam situaciju u kojoj sam u toku mandata radio sa četiri premijera, u nestabilnom političkom okruženju, što svakako nije poticajno za razvoj. Moram naglasiti da smo u petak imali sastanak sa premijerom Vlade Kantona Sarajevo i resornim ministrima, te da su dogovoreni koraci i djelovanje u narednom periodu, što svakako ocjenjujem vrlo pozitivnim.

Patria: Uskoro će biti raspisan konkurs za izbor rektora. Da li ulazite u tu utrku i imate li neke moguće protukandidate? Svaki izbor rektora sa sobom nosi i određena lobiranja s obzirom da je Senat taj koji bira rektora. Mislite li da ćete imati podršku za još jedan mandat?

Škrijelj: Akademska zajednica Univerziteta u Sarajevu u aktuelnom mandatu odvažno je krenula putem reformskih procesa oko kojih je bilo oklijevanja u prethodne dvije decenije. Bila mi je čast, obnašajući časnu funkciju rektora Univerziteta u Sarajevu, biti dio tima koji je svakodnevno radio na otklanjanju svih prepreka, pa i namjernih opstrukcija, na žalost, koje su prijetile da nas uspore, pa čak i potpuno zaustave u reformama. I prema akademskoj zajednici i prema Univerzitetu u Sarajevu imam obavezu i odgovornost da se posvetim daljem radu na započetim procesima. U ovom nastojanju me ohabruje spoznaja da me moja okolina prepoznala kao odlučnog i principijelnog čovjeka koji ne odustaje na pola puta, kao i rezime dosadašnjih dostignuća, te obimno podmlađivanje kadrovske strukture Univerziteta u Sarajevu i očekivana energija i kreativnost koju takve promjene donose. Naša orijentacija je nastavak integracije u svjetske akademske tokove, jer samo tako možemo ostvariti našu osnovnu misiju – prosperitet i progres društva u cjelini. Vođenje jedne temeljne društvene institucije kao što je univerzitet kroz burne reformske procese je jedinstveno životno iskustvo koje iziskuje potpunu predanost i posvećenost i u tom smislu gajim nadu da će moje kolege protukandidati kroz svoje kandidature iskazati slične svjetonazore i razumijevanje dužnosti za koju se prijavljuju.